Brzozowianie pamiętają o Żydach, a Żydzi nie chcą zapomnieć o Brzozowie

Hitlerowcy 10 sierpnia 1942 r. spędzili na miejski stadion Żydów z brzozowskiego getta, wśród których byli brzozowianie i nasi starsi bracia w wierze z okolic Brzozowa, ale także żydowscy mieszkańcy Krosna. Około 1400 osobową – według niektórych przekazów – grupę, podzielono według płci i wieku pod pretekstem, że powiozą ich do prac polowych. Powieźli do podbrzozowskiego lasu, kazali im się rozebrać do naga, położyć wzdłuż wcześniej wykopanego dołu, dorosłych zabijano strzałem w głowę lub pchnięciem bagnetu, dzieci uśmiercali uderzeniem w głowę łomem.

Brzozów potem już nigdy nie był taki sam, choć od setek lat katolicy zgodnie mieszkali tu ze starozakonnymi, wspólnie budując to miasto.

Dni Kultury Żydowskiej ku pamięci pomordowanych przez hitlerowców Żydów brzozowskich

Mieszkańcy Brzozowa nie zapomnieli o swoich niegdysiejszych współmieszkańcach, potomkowie pomordowanych pamiętają o Brzozowie.

Andrzej Plęs

Następne pokolenia mieszkańców nie zapomniały o swoich niegdysiejszych sąsiadach. Rok w rok organizowane są tu uroczystości upamiętniające, a ostatnie były szczególnie uroczyste: Z Izraela, Kanady, Australii i Niemiec zjechała do Brzozowa kilkudziesięcioosobowa grypa potomków przedwojennych brzozowskich Żydów. W tym kilkanaścioro dzieci, które w jednej dłoni niosły izraelska flagę, w drugiej chorągiewkę z napisem: Dumni z Polski”.

Zasadnicza część uroczystości odbyła się przy mauzoleum, poświęconemu ofiarom mordu, a postawionemu dokładnie w lesistym wciąż miejscu, w którym przed 80 laty do niego doszło. Obiekt zaprojektował Natan Weiss, który przeżył tamtą tragedię i Shoah, ale stracił w niej swoich bliskich. I nawet po emigracji do Izraela nie zapomniał o Brzozowie, wielokrotnie odwiedzając do miasto. Jego rodzina, wraz z prawnukami, również uczestniczyła w środowych uroczystościach.

W wystąpieniach starosty, burmistrza miasta, rabina, przedstawicieli rodzin Banków, Weissów, Fillerów wciąż pobrzmiewało, jak bardzo ważne jest, by pamiętać.

- Całe życie słyszałam to nieznane, ciekawe słowo Brzozów – zaczęła swoją przemowę Deborah Filler, córka ocalałego z brzo0zowskiej rzezi, która przyjechała na uroczystość z Nowej Zelandii. – Tata był bardzo przywiązany do tego odległego, egzotycznego miejsca, nigdy nie kupiłby atlasu, gdyby nie było w nim Brzozowa.

O nostalgii swoich przodków do Brzozowa mówiła i Sara Wolf Bank, prawnuczka zamordowanej w Bełżcu wraz z dwójka jej młodszych dzieci Maszy Jehudit. Ester Zeller Weiss opowiadała o swoim ojcu Nathanie i o tęsknocie do Brzozowa.

- My i nasze dzieci przysięgamy, że będziemy nadal odwiedzać to miejsce - obiecała publicznie.

Modlitwa po hebrajsku rabina Shaloma Malula też była formą oddania czci pomordowanym. Uroczystości zakończyły hymny polski i izraelski, przy czym ten drugi odegrał na trąbce rabin Malul.