Dziś Wigilia Bożego Narodzenia u grekokatolików

W Polsce mieszka ponad 50 tys. grekokatolików w dwóch diecezjach: archidiecezji przemysko-warszawskiej i diecezji wrocławsko-gdańskiej. W obydwu kościołach święta poprzedza post u katolików zwany adwentem i pilipiwka u grekokatolików.

Mają swój kalendarz

Grekokatolicy świętują Boże Narodzenie 7 stycznia. Różnica bierze się stąd, że kościoły wschodnie posługują się kalendarzem juliańskim.

- Kalendarz ten obowiązywał na świecie do XVI wieku. Jednak fakt, że rok kalendarza juliańskiego jest o około 11 minut dłuższy od faktycznego, doprowadził do efektu "cofania się" wiosennej równonocy o jeden dzień na 128 lat - tłumaczy Ireneusz Kondrów prezes fundacji ITAJ, która propaguje myśli i działalność grekokatolickiego metropolity lwowskiego Andrzeja Szeptyckiego (zm. w 1944 r.).

- W chwili przyjęcia powszechnie stosowanego do dzisiaj kalendarza gregoriańskiego, opóźnienie wynosiło 10 dni, po 4 października 1582 roku nastąpił od razu 15 dzień tego miesiąca. Wówczas kościoły wschodnie pozostały przy starym kalendarzu. Toteż obecnie różnica pomiędzy kalendarzami juliańskim i gregoriańskim wynosi 13 dni.

6 stycznia Święty Wieczór

W przeddzień Bożego Narodzenia grekokatolicy zasiadają do wspólnej Wigilii, która po ukraińsku nazywa się "Swjat-Weczir" co znaczy "Święty Wieczór".

Wigilia rozpoczyna się, gdy na niebie ukarze się pierwsza gwiazda. Ojciec rodziny lub najstarszy jej członek zapala świecę. Następnie ma miejsce modlitwa, a po niej życzenia połączone z dzieleniem się prosforą, odpowiednikiem opłatka.

- Prosfora mówiąc najprościej to chleb. Dzielimy się nim, aby go nigdy nie zabrakło w naszej rodzinie, zanurzonym w miodzie, symbolu dobrobytu i dostatku, aby taki był nasz dom. Dzielmy się też czosnkiem synonimem zdrowia, aby nam dopisywało w nadchodzącym roku - mówi Kondrów.

Najważniejsza spośród 12 wigilijnych potraw jest kutia - składająca się z gotowanej pszenicy, maku i miodu - to symbol wieczności i życia, a miód i mak to symbolem wiecznego szczęścia świętych w niebie.

- Rozpoczęcie Wigilii od kutii, jest formą nawiązania duchowej łączności z naszymi przodkami oraz wyrazem nadziei, że kiedyś się z nimi spotkamy w lepszym świecie. Kolejny zwyczaj to zalecenie, aby pokarmy wigilijne zostały przygotowane ze wszystkiego co znajduje się w gospodarstwie, co wyrosło w ogrodzie i w sadzie. W ten sposób chciano przyjąć boga urodzaju i dusze przodków, by pokosztowawszy wszystkiego, przysporzyli jeszcze większy urodzaj w przyszłym roku.

Choinka i kolędowanie w każdym domu

Pierwotnie na czas świąt zarówno w domach polskich jak i ukraińskich, stawiało się snop pszenicy tzw. dziaducha, który symbolizował duchy przodków, a także noworoczny urodzaj, dobrobyt i dolę człowieka. W dzisiejszych czasach dziaducha zastępuje choinka.

- Oczywiście po spożytej wieczerzy domownicy rozpoczynają radosne kolędowanie. Grekokatolicy podobnie zresztą jak inni chrześcijanie po wigilii udają się do świątyń na wieczorne nabożeństwo. Boże Narodzenie przypomina nam, że człowiek jest dla nas naczelną wartością, żyjmy tak, aby nie deptać jego godności - bo to znak, że Bóg narodził się także w naszym sercu - powiedział grekokatolik Kondrów.

W cerkwiach rzadko można spotkać szopkę bożonarodzeniową. Zastępuje ją ikona Narodzenia Pańskiego.

W tradycji wschodnich katolików święta trwają cztery dni (6 stycznia Wigilia Narodzenia Chrystusa, 7 stycznia Boże Narodzenie, 8 stycznia Sobór Przenajświętszej Bogurodzicy, 9 stycznia święto pierwszego męczennika archidiakona Stefana).