Ekoschematy, czyli dopłaty dla rolników od 2023 roku. Minister Kowalczyk: "Trzeba przygotować się do zmian"

Polska jest w okresie przygotowań do realizacji Krajowego Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023-2027. Zawarto w nim nowości, jak na przykład ekoschematy obejmujące rolnictwo węglowe.

Henryk Kowalczyk, wicepremier i minister rolnictwa 3 listopada 2022 przekonywał: - Polscy rolnicy muszą w maksymalny sposób skorzystać ze Wspólnej Polityki Rolnej, żeby żadne euro nie wróciło do Brukseli. Plan Strategiczny nie jest idealny, ale zawsze możemy dokonać poprawek. Podejdźmy do tego racjonalnie.

Szef resortu podkreśla, jak ważne jest, aby przygotować się do nowych możliwości programowych i poinformować o tym rolników. - Rolnicy powinni skorzystać z dotacji z ekoschematów, inaczej płatności bezpośrednie będą niepełne.

- Przez okres zimowy musimy przygotować rolników do skorzystania z ekoschematów. To jest bardzo istotne. Jedne są łatwiejsze, drugie bardziej ambitne, ale musimy być przygotowani na wszystkie.

Od przyszłego roku w ramach płatności bezpośrednich pojawią się nowe płatności, czyli zapowiadane od miesięcy ekoschematy. Aż 1/4 puli pieniędzy dopłat bezpośrednich to wspomniana forma. Na płatności bezpośrednie w latach 2023-2027 dostępny budżet wynosi 17,33 mld euro, w tym na ekoschematy planowana do wydatkowania kwota to 4,33 mld euro, czyli znaczna część koperty finansowej płatności bezpośrednich.

Kto i na jakie działania będzie mógł dostać pieniądze? Przyjrzyjmy się zatwierdzonym przez KE ekoschematom. Ekoschematy będą związane z:

• obszarami z roślinami miododajnymi,
• prowadzeniem produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin,
• biologiczną ochroną upraw,
• retencjonowaniem wody na trwałych użytkach zielonych,
• dobrostanem zwierząt,
• rolnictwem węglowym i zarządzaniem składnikami odżywczymi.

Taka forma ma zachęcić rolników do tworzenia obszarów z roślinami miododajnymi, które będą stanowiły długotrwałe, różnorodne i bezpieczne żerowiska dla pszczoły miodnej i dzikich owadów zapylających. Co musi zrobić rolnik, żeby skorzystać? Zadania:

• utworzenie obszaru z roślinami miododajnymi przez wysiew mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych z określonej listy,
• zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym zakaz wypasu i koszenia) w terminie do dnia 31 sierpnia,
• zakaz stosowania środków ochrony roślin.

Płatność roczna będzie przyznawana do powierzchni gruntów ornych, na których realizowany jest ekoschemat.

Rolnikom będzie przysługiwała dopłata do prowadzenia w danym roku upraw zgodnie z metodykami integrowanej produkcji roślin pod nadzorem podmiotów certyfikujących. Wymagania dla tego typu interwencji to:

• posiadanie w danym roku certyfikatu krajowego systemu jakości - Integrowana Produkcja Roślin, poświadczającego uprawę roślin zgodnie z metodykami integrowanej produkcji roślin,
• zachowanie w danym roku kalendarzowym, wszystkich posiadanych w gospodarstwie trwałych użytków zielonych.

Płatność roczna będzie przyznawana do:

• powierzchni upraw, z których pochodzą produkty roślinne opatrzone w danym roku certyfikatem Integrowanej Produkcji Roślin oraz
• powierzchni trwałych użytków zielonych odpowiadającej równowartości powierzchni upraw z których pochodzą produkty roślinne opatrzone w danym roku certyfikatem Integrowanej Produkcji Roślin.

Ten ekoschemat ma doprowadzić do ograniczenia stosowania chemicznych środków ochrony roślin, a tym samym przyczynić się do ochrony różnorodności biologicznej i zmniejszyć przemieszczanie się chemicznych ŚOR do środowiska. Wymagania wobec rolnika, by przysługiwała mu dopłata:

• zastosowanie zabiegu ochrony roślin z wykorzystaniem biologicznej ochrony roślin przy użyciu preparatów mikrobiologicznych zgodnie z etykietą danego środka,

Zostawiono tu jednak furtkę: Zabieg chemicznym środkiem ochrony będzie dopuszczony tylko w ostateczności, gdy nie będzie możliwa eliminacja patogenów poprzez preparaty mikrobiologiczne, wyjaśnia Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Płatność roczna przyznawana do powierzchni gruntów rolnych objętych ekoschematem.

Problem suszy powraca właściwie co roku i pogłębia się. Niedobory wilgoci odbijają się na kondycji, a potem plonowaniu upraw. Kolejny z ekoschematów ma przycyznić się do retencjonowania wody. Celem jest nie tylko poprawa gospodarki wodnej, ale też ograniczenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery (poprzez ograniczenie rozkładu materii organicznej).

Jakie są warunki, by rolnik mógł dostać dopłatę za retencjonowanie?

• wystąpienie na trwałych użytkach zielonych zalania lub podtopienia w okresie między 1 maja a 30 września, przez okres co najmniej 12 następujących po sobie dni.

Wsparcie będzie dotyczyło gospodarstw realizujących równolegle na danym obszarze zobowiązania w ramach:

• wybranych wariantów pakietów przyrodniczych związanych z zachowaniem cennych siedlisk przyrodniczych i siedlisk zagrożonych gatunków ptaków w ramach Działania rolno-środowiskowo- klimatycznego PROW 2014-2020: Pakietu 4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 (poza wariantem 4.3. Murawy) lub Pakietu 5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000 (poza wariantem 5.3. Murawy) oraz analogicznych zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych w ramach Planu Strategicznego 2023-2027, lub
• ekoschematu Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi w zakresie praktyki Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt lub interwencji Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000, lub
• interwencji Rolnictwo ekologiczne i działania Rolnictwo ekologiczne PROW 2014-2020.

Płatność roczna przyznawana do powierzchni trwałych użytków zielonych objętych ekoschematem.

Dopłaty do dobrostanu zwierząt są już znane rolnikom, jednak nie jako ekoschemat. Ma zachęcić rolników do promowania podwyższonych (ponad obowiązujące standardy) warunków dobrostanu zwierząt. Wymagania ogólne dla interwencji:

• posiadanie odpowiedniej siedziby stada zarejestrowanej zgodnie z przepisami o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, a w przypadku drobiu – numeru zakładu drobiu,
• posiadanie planu poprawy dobrostanu zwierząt (nie dotyczy wypasu krów mlecznych),
• zwierzęta objęte wymogami muszą być oznakowanie i zarejestrowanie zgodnie z przepisami o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (jeśli dotyczy),
• jednorazowe odbycie szkolenia z zakresu metod ograniczających stosowanie antybiotyków (wymóg ten obowiązuje od 2024 r.).

To kontynuacja znanego wsparcia dla gatunków/grup zwierząt objętych działaniem Dobrostan zwierząt PROW 2014-2020, czyli.: świń (lochy, tuczniki), bydła (krowy mleczne, krowy mamki) i owiec, z rozszerzeniem o kury nioski, kurczęta brojlery, indyki mięsne, konie, bydło opasowe oraz kozy.

Więcej o tej formie dopłat piszemy więcej na: www.strefaagro.pl/doplaty.

To jeden z ekoschematów rozbitych na szereg praktyk, które będzie mógł zastosować producent rolny. W ramach interwencji wsparciem objęte będzie dokładnie 8 praktyk:

• Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt
• Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe
• Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy i wariant z wapnowaniem
• Zróżnicowana struktura upraw
• Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji
• Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo
• Uproszczone systemy uprawy
• Wymieszanie słomy z glebą

W przypadku ekoschematu "Rolnictwo węglowe" podstawą do wyliczenia rocznej stawki dopłaty będzie system punktów przypisanych do poszczególnych praktyk. Co ważne, mogą go realizować tylko te gospodarstwa, które spełnią warunek uzyskania minimalnej liczby punktów (5 pkt.).

ARiMR wyjaśnia: Podstawę do wyliczenia płatności za ekoschemat stanowi suma punktów uzyskana w ramach ekoschematu, uwzględniająca liczbę realizowanych praktyk, ich punktową wartość oraz powierzchnię, na której będą realizowane. Szacowana stawka: 1 pkt odpowiada kwocie ok. 100 zł.

Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt
Za tak określoną praktyką kryje się ochrona bioróżnorodności poprzez właściwe gospodarowanie na trwałych użytkach zielonych (TUZ) o niskiej wartości produkcyjnej, prowadzenie racjonalnego wypasu zwierząt, przeciwdziałanie negatywnemu trendowi zaprzestawania utrzymywania zwierząt trawożernych w gospodarstwach posiadających trwałe użytki zielone. Wymagania:

• obsada zwierząt trawożernych w gospodarstwie wynosi co najmniej 0,3 DJP/ha TUZ i maksymalnie 2 DJP/ha TUZ w okresie wegetacyjnym roślin
• zakaz przeorywania TUZ w okresie realizacji ekoschematu.

Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe

Ich zadaniem będzie poprawa stanu i ochrona gleby. Pokrycie gleby roślinnością ogranicza wymywanie składników do wód podziemnych. Ochrona zasobów naturalnych gleb, w szczególności poprzez zwiększanie substancji organicznej w glebie. Pochłanianie dwutlenku węgla w rolnictwie, poprzez wiązanie go w materii organicznej. Wymagania dla interwencji podzielono na 2 grupy:

1) utrzymywanie roślin w postaci:

• wsiewek roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanek z udziałem roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną lub
• międzyplonów ozimych w formie mieszanek utworzonych z co najmniej 2 gatunków roślin w terminie do 1 października i utrzymywanych, co najmniej do 15 lutego następnego roku. W okresie utrzymania międzyplonu ozimego dopuszcza się jego mulczowanie, jednak nie wcześniej niż po 15 listopada.

2) zakaz stosowania środków ochrony roślin:

• na międzyplonach ozimych - przez okres ich utrzymania,
• w przypadku wsiewek śródplonowych - od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej 8 tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej.

Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy i wariant z wapnowaniem

Cel: właściwe zarządzanie nawożeniem dostosowanym do zasobności gleb w azot, fosfor, potas, magnez, wapń i potrzeb roślin z wykorzystaniem analizy gleby i systemów wspomagania decyzji w zakresie nawożenia. Interwencja zawiera wariant dotyczący wapnowania. Działanie ma przeciwdziałać zakwaszeniu gleb, które stanowi istotne zagrożenie dla środowiska

Wymagania dla interwencji:

• opracowanie i przestrzeganie planu nawozowego do powierzchni gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w gospodarstwie, opartego na bilansie azotu oraz chemicznej analizie gleby, określającego dawki składników pokarmowych,
• wariant z wapnowaniem - rozszerzony o zastosowanie wapnowania, którego potrzeba wynika z przeprowadzonych w ramach wariantu podstawowego badań gleby, przy czym wsparcie do wapnowania przysługuje do powierzchni gruntów w gospodarstwie o pH poniżej lub równej 5,5, na których wykonywany jest zabieg wapnowania. Wsparcie w zakresie wapnowania do poszczególnych działek rolnych przysługuje nie częściej niż raz na 4 lata.

Zróżnicowana struktura upraw

Taka praktyka ma poprawić jakości gleby i odbudować materię organiczną poprzez wzbogacenie struktury upraw o gatunki roślin, które wpływają zarówno na dodatni bilans materii organicznej, jak i na zwiększanie się różnorodności biologicznej. Na czym polegają wymagania?

• uprawa co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych w gospodarstwie, przy czym:
• udział głównej uprawy w strukturze zasiewów nie przekracza 65% i udział najmniejszej uprawy, nie może być mniejszy niż 10%,
• co najmniej 20% w strukturze zasiewów stanowią: uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (m.in. bobowate) oraz
• udział łącznie zbóż i rzepaku w strukturze zasiewów nie przekracza 65%, oraz
• udział upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (m.in.: okopowe) nie przekracza 30%.

Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji

Cel stanowi ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery. Zadanie:

• wymieszanie określonej ilości obornika z glebą maksymalnie w ciągu 12 godzin od aplikacji na gruncie ornym;
• potwierdzenie realizacji tej praktyki za pomocą tzw. zdjęcia geotagowanego przy wykorzystaniu aplikacji udostępnionej przez ARiMR.

Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo

Dzięki temu działaniu rolnicy mają - jak w działaniu wymienionym wyżej - ograniczyć emisję amoniaku do atmosfery. Jak? Wymagania dla interwencji: stosowanie określonej ilości płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych.

Uproszczone systemy uprawy

Ideą jest wsparcie konserwującej uprawy roli, której głównym celem jest zachowanie naturalnych zasobów przyrody przy równoczesnym osiąganiu zadowalających plonów

Wymagania dla interwencji:

• na gruntach ornych uprawa roślin prowadzona jest w formie uprawy konserwującej bezorkowej lub uprawy pasowej (strip – till), przy czym: zabiegi uprawowe wykonywane są z odstąpieniem od uprawy płużnej w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych,
• po zbiorze uprawy pozostawia się na polu całość resztek pożniwnych w formie mulczu.

Wymieszanie słomy z glebą

Chodzi tu o wykorzystanie słomy do utrzymywania lub zwiększania poziomu zawartości materii organicznej, jak i składników pokarmowych w glebach. Wymagania dla interwencji: rozdrobnienie i wymieszanie całej słomy z glebą lub jej przyoranie po zbiorze plonu głównego na gruntach ornych.

Źródło: ARiMR