Im więcej masz dzieci, tym mniejsze ulgi

Obecnie w naszym kraju do podstawowych rozwiązań systemowych wspierających rodziny posiadające dzieci należą świadczenia rodzinne oraz w ramach systemu podatkowego ulga podatkowa na dzieci, a także, w przypadku rodziców samotnie wychowujących dzieci, możliwość skorzystania z opcji wspólnego rozliczania się.

Wartość całkowitego finansowego wsparcia otrzymywanego przez rodziny zależy od poziomu uzyskiwanych przez nie dochodów, ze względu na kryterium dochodowe uprawniające do otrzymywania świadczeń rodzinnych oraz zależność między dochodami do opodatkowania i wysokością korzyści podatkowych uzyskiwanych przez rodziny z dziećmi. Jak wynika z analizy tych powiązań przeprowadzonej przez niezależną Fundację CenEA, ogółem blisko   rodzin posiadających dochód do opodatkowania ma zbyt niskie dochody, by w pełni skorzystać z ulgi na dzieci.

Odsetek rodzin w Polsce, które mają możliwość spożytkować pełną kwotę przysługującej im ulgi jest stosunkowo wysoki w przypadku rodzin z jednym dzieckiem (wynosi 76,1%), jednak jego wartość spada wraz ze zwiększającą się liczbą pociech. W przypadku rodzin z dwójką dzieci odsetek w pełni wykorzystujących ulgę wynosi 67,6%, zaś z większą liczbą - zaledwie 30,8%.

Najwięcej przed progiem

W przypadku małżeństw z dwójką lub więcej dzieci wsparcie państwa dla najuboższych rodzin jest niewiele wyższe w porównaniu do pomocy dla tych najzamożniejszych. Najuboższe rodziny z dwójką dzieci (w wieku 2 i 7 lat) otrzymują miesięczne wsparcie ze strony państwa w wysokości około 191,30 zł, podczas gdy najzamożniejsze - 185,30 zł. W przypadku rodzin z trójką dzieci (2, 7, 12 lat) wsparcie rodzin najuboższych i najbogatszych wynosi odpowiednio 385,70 zł i 324,30 zł.

Najzamożniejsze małżeństwa z jednym dzieckiem o miesięcznych dochodach powyżej 10 400 zł brutto straciły w tym roku prawo do ulgi na dzieci, ale te, których dochody nie przekraczają tego progu mogą liczyć na wsparcie w wysokości 92,67 zł miesięcznie, podczas gdy najuboższe rodziny z jednym dzieckiem w zależności od jego wieku otrzymują wsparcie od 77,00 do 115,00 zł.

Najwyższy poziom wsparcia przypada rodzinom o umiarkowanie niskich dochodach, których dochód jest nieco niższy niż próg dochodowy kwalifikujący rodziny do korzystania ze świadczeń rodzinnych. W takiej sytuacji dochód jest też jednocześnie na tyle wysoki, że pozwala na skorzystanie z części przywilejów podatkowych.

Maksymalna wartość wsparcia małżeństwa z jednym dzieckiem (w wieku 2 lat) wynosi 146,00 zł miesięcznie i przypada rodzinie, gdzie dochód brutto z pracy wynosi około 2 060 zł miesięcznie. Dla rodzin z dwójką dzieci te wartości to odpowiednio: 321,40 zł i 2 750 zł, zaś z trójką dzieci - 576,30 zł i 3 435 zł.

- Warto jednak zauważyć, że rodziny o dochodach nieznacznie przekraczających wymienione poziomy stanowią grupę uzyskującą najniższe wartości wsparcia, co wynika
z wycofywania świadczeń rodzinnych po przekroczeniu kryterium dochodowego i jednocześnie zbyt niskich dochodów, aby w pełni wykorzystać ulgę na dzieci. Takie rodziny z jednym, dwójką i trójką dzieci otrzymują wówczas od państwa odpowiednio: 69,50 zł, 130,50 zł i 191,10 zł miesięcznie – mówi Monika Oczkowska, analityk Fundacji CenEA, współautorka analizy.

Na finansową pomoc państwa w ramach systemu podatkowego w większym stopniu mogą liczyć rodzice samotnie wychowujący dzieci. Korzyści te uzyskują jednak przede wszystkim zamożni podatnicy, głównie ze względu na możliwość skorzystania z opcji wspólnego rozliczenia się z dziećmi. Podczas gdy wartość wsparcia niepracującego rodzica z jednym dzieckiem (2-letnim) wynosi 77,00 zł miesięcznie, korzyści z systemu podatkowego uzyskiwane przez rodzica o dochodach brutto powyżej 15 745 zł wynoszą 1 044,20 zł miesięcznie.

Rodzice wychowujący dwójkę dzieci (2 i 7 lat) w takich skrajnych sytuacjach dochodowych otrzymują odpowiednio 191,30 zł i 1 229,50 zł, zaś rodzice z trójką dzieci (2, 7, 12 lat) - 385,70 zł i 1 368,50 zł.

Pełna ulga nie dla wszystkich

Wsparcie rodzin o niskich dochodach w systemie podatkowym jest ograniczone przez sposób naliczania ulgi podatkowej na dzieci, gdyż pełną jej kwotę rodziny mogą odliczyć od podatku dopiero, kiedy ich miesięczny dochód brutto przekroczy 2 325 zł, jeśli mają jedno dziecko, 3 375 zł brutto przy dwójce dzieci i 4 945 zł brutto przy trójce.

– Ryzyko ubóstwa wśród rodzin z dziećmi w Polsce jest znacząco wyższe w porównaniu do innych grup społecznych, a poziom ubóstwa dzieci jest jednym z najwyższych w Unii Europejskiej. Odsetek dzieci zagrożonych ubóstwem w 2011 roku sięgał 22%. Problem ten od szeregu lat wskazywany jest w debacie publicznej jako jedno z podstawowych wyzwań polityki społeczno-gospodarczej, a próba jego rozwiązania wymagać będzie kompleksowego podejścia do polityki rodzinnej, które musi objąć zmiany w zakresie polityki zatrudnienia rodziców, w połączeniu z reformą finansowego wsparcia rodzin z dziećmi – podsumowuje dr Michał Myck, dyrektor Fundacji CenEA.