Jakie badania warto wykonywać regularnie, aby zachować zdrowie po 40-tce?

Niestety wiele osób bagatelizuje to zalecenie, a w piątej dekadzie życia zwalnia metabolizm, zaczynają też dawać o sobie znać skutki wcześniejszych zaniedbań: nieodpowiedniej diety i niezdrowego stylu życia. Chodzi głównie o brak lub niedostateczną aktywność fizyczną oraz spożywanie żywności przetworzonej o wysokiej wartości energetycznej, co może przyczyniać się do nadwagi i otyłości, a także bólów kręgosłupa czy nadciśnienia. Po 40-tce u wielu osób zaostrzają się również objawy chorób przewlekłych i dziedzicznych. Warto więc w odpowiednim momencie przeciwdziałać poważniejszym problemom.

Doskonałym sposobem, by wykryć niepokojące zmiany na wczesnym etapie, gdy leczenie jest na ogół skuteczne, są regularne badania kontrolne. Badania profilaktyczne w wielu przypadkach ratują zdrowie, a niekiedy także życie! Dowiedz się, jakie badania warto wykonywać regularnie i co oferuje program Profilaktyka 40 PLUS.

Oprócz badań profilaktycznych zalecanych zależnie od płci, dla wszystkich osób po 40. roku życia polecane są następujące badania:

• morfologia krwi,
• poziom cholesterolu i glukozy,
• pomiar ciśnienia tętniczego,
• badanie EKG,
• RTG klatki piersiowej.

Morfologia krwi to podstawowe badanie, które zaleca się wykonywać przynajmniej raz w roku, podobnie jak oznaczenie poziomu cholesterolu i glukozy. Badania te pozwalają wykryć różnego typu nieprawidłowości, dzięki czemu możemy w porę zapobiec rozwojowi groźnych chorób, na przykład cukrzycy czy miażdżycy.

Pomiar ciśnienia jest niezwykle ważny, ponieważ wiele osób po 40-tce nie zdaje sobie sprawy, że jest ono zbyt wysokie. Tymczasem nadciśnienie może przyczyniać się do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak zawał serca, udar mózgu czy niewydolność serca.

Badanie EKG pozwala ocenić pracę serca. Dzięki elektrodom zamocowanym na skórze klatki piersiowej i kończynach można sprawdzić takie parametry jak częstotliwość pracy serca i stwierdzić ewentualne uszkodzenia mięśnia sercowego. EKG zaleca się wykonywać zawsze, gdy występują niepokojące objawy, takie jak kołatanie serca czy ból w klatce piersiowej, a kontrolnie raz na trzy lata. Raz na pięć lat zalecane jest natomiast wykonanie RTG klatki piersiowej – pamiętać o tym powinny zwłaszcza osoby palące.

Dla wszystkich osób po 40-tce zalecane są też badania skóry w kierunku zmian onkologicznych (czerniaka), które we wczesnym stadium można z powodzeniem wyleczyć.

Wszystkie panie, które ukończyły 40 lat, powinny pamiętać, by regularnie (przynajmniej raz w roku) odwiedzać ginekologa. To bardzo ważne, ponieważ ogólne badanie ginekologiczne, cytologia i badanie USG mogą być pomocne w wykryciu nieprawidłowości w drogach rodnych, jajnikach i macicy we wczesnym stadium. Cytologia to badanie przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy. Pozwala wykryć obecność komórek przedrakowych lub rakowych z wymazu pobieranego z kanału szyjki macicy. Badanie cytologiczne powinno się wykonywać nie rzadziej niż raz na 3 lata. Wizyta u ginekologa i indywidualne zalecenia mogą warunkować pakiet dodatkowych badań, jakie należy wykonać.

Oprócz tego kobietom po 40-tce zaleca się wykonywać następujące badania profilaktyczne:

• mammografię (jest to bezbolesne i nieinwazyjne badanie piersi, które pozwala wykryć nawet niewielkie zmiany, w tym zmiany onkologiczne we wczesnym stadium, kiedy rokowania są zdecydowanie lepsze),
• zaliczane do tzw. bilansu czterdziestolatka badania słuchu i wzroku oraz badanie USG jamy brzusznej,
• lipidogram (oznaczenie poziomu trójglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz lipoprotein o niskiej i wysokiej gęstości),
• badanie kału na krew utajoną,
• kolonoskopię, podczas której można wykryć zmiany w jelicie grubym,
• inne polecane badania– zależnie od indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia.

Wykonywanie badań profilaktycznych jest równie ważne w przypadku mężczyzn. Przede wszystkim każdy mężczyzna po 40-tce powinien (jeśli wcześniej tego nie zrobił) iść do urologa. Przeprowadzone podczas wizyty u lekarza badania są pomocne w ocenie stanu prostaty i mogą warunkować pakiet badań, które są w danym przypadku wskazane.

Zaleca się, by panowie po 40-tce regularnie wykonywali następujące badania:

• badanie prostaty (PSA),
• kolonoskopię,
• badanie urologiczne,
• zaliczane do tzw. bilansu czterdziestolatka badania słuchu i wzroku i badania USG jamy brzusznej,
• USG transrektalne, które może ujawnić zmiany w obrębie prostaty we wczesnym stadium,
• inne polecane badania – zależnie od indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia.

Badanie prostaty PSA jest wykonywane na podstawie próbki krwi pobranej od pacjenta. Pozwala wykryć antygeny mogące wskazywać na raka prostaty we wczesnym stadium: tzw. wolnej postaci PSA lub fPSA (ang. Free Prostate Specific Antygen) oraz PSA związanego z białkami nośnikowymi komórek rakowych.

Kolonoskopia to badanie USG, dzięki któremu można wykryć zmiany w jelicie grubym – jest to najlepsza metoda profilaktyki raka jelita grubego. Podczas kolonoskopii można również pobrać wycinki do biopsji. Kolonoskopię należy powtarzać przynajmniej raz na 10 lat.

Badanie urologiczne jest zalecane wszystkim mężczyznom po 40. roku życia raz w roku. Na jego podstawie można m.in. ocenić stan prostaty. To proste badanie w wielu przypadkach pozwala wykryć zmiany na wczesnym etapie, kiedy możliwe jest leczenie nieinwazyjne.

Program Profilaktyka 40 Plus został zainicjowany przez Ministerstwo Zdrowia oraz NFZ. Ma zachęcić osoby po 40. roku życia do wykonywania badań kontrolnych, które są niezwykle ważne dla profilaktyki zdrowotnej i prewencji poważnych schorzeń. Badania, które można wykonać w ramach Programu, są bezpłatne i podzielone na trzy pakiety: dla kobiet, dla mężczyzn oraz wspólne. Dzięki nim można wykonać podstawowe badania takie jak ocena masy ciała w odniesieniu do wzrostu i pomiar ciśnienia, a także badania krwi, oznaczenie poziomu glukozy i cholesterolu oraz ogólne badanie moczu.

Pakiet dla kobiet w ramach programu Profilaktyka 40 PLUS pozwala wykonać następujące badania:

• morfologia krwi obwodowej ze wzorem odsetkowym i płytkami krwi,
• stężenie cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy,
• stężenie poziomu glukozy,
• kreatynina,
• badanie ogólne moczu,
• kwas moczowy,
• krew utajona w kale.

Pakiet dla mężczyzn obejmuje badania diagnostyczne takie jak:

• morfologia krwi obwodowej ze wzorem odsetkowym i płytkami krwi,
• stężenie cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy,
• stężenie poziomu glukozy,
• kreatynina,
• badanie ogólne moczu,
• kwas moczowy,
• krew utajona w kale,
• PSA (badanie w kierunku raka prostaty).

Pakiet wspólny uwzględnia:

• pomiar ciśnienia tętniczego,
• pomiar masy ciała, wzrostu, obwodu w pasie oraz obliczenie wskaźnika masy ciała (BMI).

Na badania w ramach programu Profilaktyka 40 PLUS można zapisać się poprzez Internetowe Konto Pacjenta (IKP), telefonicznie pod numerem telefonu 22 735 39 53 lub za pośrednictwem infolinii Domowej Opieki Medycznej. Dostępna jest też szybka ścieżka zapisu na badania profilaktyczne w mojeIKP.

Warunkiem koniecznym wzięcia udziału w programie Profilaktyka 40 PLUS jest wypełnienie ankiety. Udzielenie dokładnych odpowiedzi na zamieszczone w niej pytania pozwoli na odpowiednie dobranie pakietu badań diagnostycznych do indywidualnych potrzeb danej osoby. Otrzymane e-skierowanie można zrealizować w dowolnie wybranej placówce medycznej, która ma kontrakt z NFZ. Nie trzeba się wcześniej rejestrować ani drukować e-skierowania. Badania w ramach Programu Profilaktyka 40 Plus są bezpłatne i można z nich skorzystać do końca 2023 roku. Programowi towarzyszy loteria – mogą w niej wziąć udział osoby, które wypełnią ankietę z Programu Profilaktyka 40 Plus do 31 maja 2023 r.

Dodatkowe informacje na temat programu Profilaktyka 40 PLUS i loterii można znaleźć na stronach: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/pakiet-nieodplatnych-badan-profilaktyka-40-plus oraz https://www.gov.pl/web/zdrowie/profilaktyka40-plus---pakiet-badan-dla-milionow-polakow.