Królowie na zamku

Zamek obok funkcji obronnych powinien także wzbudzać strach wśród poddanych i imponować gościom. Zamek rzeszowski kilkakrotnie oparł się Tatarom i najeźdźcom rodzimym, choć bratankowi właściciela Andrzejowi Ligęzie z Piotraszówki - dzisiaj Boguchwały - udało się go zdobyć w trakcie jednego z zajazdów.
W na początku XVII wieku był już na tyle okazały, że właściciel mógł przyjmować znacznych gości. W roku 1610 przebywała tu Barbara Tarnowska , wdowa po kanclerzu Janie Zamoyskim, a w 1627 hetman polny koronny Stanisław Koniecpolski.
Po śmierci Ligęzy wraz z ręką jego córki Konstancji, Rzeszów stał się własnością Lubomirskich. Król Jan II Sobieski pragnąc pozyskać sobie Hieronima Augustyna Lubomirskiego podskarbiego koronnego, odwiedził Rzeszów w 1687 roku i przebywał na zamku.

Tak wyglądał zamek przed 1939 rokiem
(fot. E. Janusz nadesłał p Piotr Baran )Jako hetman koronny Hieronim Augustyn Lubomirski w czasie wojny północnej opowiedział się po stronie Augusta II Wettyna, czym naraził się Szwedom., którzy 17 listopada 1702 roku zajęli rzeszowski zamek na 8 tygodni.
W tej sytuacji Lubomirski przeszedł na stronę króla szwedzkiego Karola XII, który na rzeszowskim zamku urządził swoją kwaterę główną. W latach 1702-1709 z powodu chwiejnej polityki Lubomirskiego rzeszowski zamek był zdobywany, a co za tym idzie niszczony, rabowany i dewastowany przez wojska polskie, saskie, rosyjskie i szwedzkie.
Dnia 17 listopada 1704 roku, gdy książę Hieronim Augustyn był jeszcze sojusznikiem Szwedów zamek zdobyły wojska koronne i saskie. Usuwania zniszczeń doglądał w dniu 22 lipca następnego roku osobiście przebywający w Zamku August II Sas, zresztą w niedługim czasie i na krótko zamek ponownie zdobyli Szwedzi.

[obrazek3] Zamek po II wojnie światowej (fot. Nadesłał Mateusz Piskorski)Po śmierci Augustyna Hieronima Rzeszów wraz z zamkiem otrzymał w spadku jego najstarszy syn Jerzy Ignacy Lubomirski. Dla swojej drugiej żony Joanny von Stein zu Jettingen - wyszła za niego w wieku 15 lat - założył w Rzeszowie wspaniałe ogrody, pełne rzeźb, szpalerów drzew, krzewów i kwiatów. Centrum tych ogrodów stanowił letni pałacyk, u stóp którego był wielki staw, a na jego środku wyspa z chińską pagodą. To dzięki jego staraniom i dogadzaniu kaprysom młodej małżonki Rzeszów stał się, drugim po Warszawie, centrum sztuki saskiej w Polsce. Przy przebudowie i upiększaniu zamku pracowali wybitni architekci Tylman z Gameren, Jan Chrzciciel Belotti i Henryk Wiedemann.

W roku 1769 Lubomirska wsparła konfederatów barskich w czasie najazdu wojsk rosyjskich. 15 sierpnia doszło do bitwy we wsi Powietna - dzisiaj Pobitna - w której konfederaci stracili 42 zabitych, Rosjanie ponieśli także duże straty i wycofali się do Łańcuta. W czerwcu 1769 roku wojska rosyjskie zdobyły i ogołociły zamek Rzeszowski. Podobno ułatwił im to, jak pisze Szczęsny Morawski w swojej powieści Pobitna pod Rzeszowem, młynarz - Wawrzyniec Ludera, który zablokował śluzy i uniemożliwił napełnienie fosy wodą. Inna wersja mówi, że kucharz - murzyn, któremu służba zamkowa bardzo dokuczała, z zemsty wpuścił oblegających przez potajnik - czyli tajne, zamaskowane przejście.
W późniejszym czasie był zamek jeszcze dwukrotnie opróżniony ze sprzętu wojskowego przez Rosjan. Rzeszowskie stało się trenem walk partyzanckich, które trwały aż do 1772 roku.
Po pierwszym rozbiorze Polski - 1772 -Rzeszów wszedł w skład Monarchii Austrowęgierskiej....
.