Krzysztof Zanussi w Rzeszowie: Doktor sprzedaje diabłu duszę, ale nie za młodość

„Początek XX w., Podole. Lekarz (w tej roli Jacek Poniedziałek) pasjonuje się eterem - substancją uśmierzającą ból i odbierającą świadomość, tajemniczą i śmiertelnie niebezpieczną. Gdy ofiarą jej działania pada młoda dziewczyna, lekarz zostaje skazany na śmierć. Niespodziewanie udaje mu się uniknąć stryczka. Znajduje pracę w wojskowej twierdzy dowodzonej przez komendanta (Andrzej Chyra). Poza oficjalną praktyką, na własną rękę ponownie zaczyna prowadzić coraz dziwniejsze eksperymenty: na żywych i na umarłych. Obsesyjnie doskonali wiedzę o eterze pozwalającym manipulować bólem, pożądaniem i wolą poddanych mu ludzi” - taki jest zarys historii, opowiedzianej w „Eterze.

Jaką cenę przyjdzie lekarzowi zapłacić za próbę zawładnięcia ludzkim umysłem? Trzeba obejrzeć film. W środę filmowcy przyjechali na premierę do rzeszowskiego WDK (koproducenta filmu).

- Dzięki waszej gościnności umieściliśmy część zdjęć na Podkarpaciu - mówił reżyser. - Jest w nim kawałeczek Jarosławia, Kalwarii Pacławskiej, Posady Rybotyckiej, Iwonicza. Byliśmy też w pałacach w Sieniawie i Zarzeczu, co było szalenie miłe i wzruszające. Legendarną Galicję z naszej wyobraźni skleiliśmy z różnych miejscowości. Także ze zdjęć w Sudetach i na Węgrzech.

Jacek Poniedziałek, dla którego reżyser jest wzorem, przykładem uczciwości i bycia wiernym sobie, który przez całe życie udowodnił, że potrafi robić mądre, wszystkim dające do myślenia filmy, cieszył się z wizyty w Rzeszowie.

- Pochodzę z Krakowa, więc jesteśmy sąsiadami. Serce mi mocniej zabiło, gdy u was wylądowałem.

W filmie eter jest metaforyczny. Jest narzędziem zniewolenia i narzędziem zbawienia jednocześnie, a historia trochę podobna do mitu Fausta. Z tym, że bohater nie sprzedaje duszy za młodość, jak u Goethego.

- Dziś wydaje mi się, że fascynacja młodością przybiera już inną postać. Wystarczy zapłacić za botoks i można wyglądać młodziej, wbić się w dżinsy, mieć 60-kę i ciągle być chłopcem - zwracał uwagę reżyser. - Żyjemy w czasach, gdzie infantylizm jest w ogóle uważany za cnotę społeczną, tzn. ktoś, kto nie dojrzewa jest wybrańcem losu. Duszy za to sprzedawać nie warto. U mnie władza jest tym marzeniem bohatera. Chce dominować. Mamy to zresztą w genach. Instynkt wszystkiego, co żyje prowadzi do tego, by być wyżej od reszty. To samo robią psy, które obserwuję codziennie w domu, a mam ich dziewięć.

Rola doktora została specjalnie napisana dla Jacka Poniedziałka. - Bardzo chętnie piszę mając jakiś aktorów na myśli. To jest trochę jak szycie garniturów na miarę, które jest czymś innym, niż szycie ich wedle norm statystycznych. Ja jeszcze wierzę w stary krawiecki system, że są przymiarki, poprawki. Zanim zapisałem pierwszą stronę, zapytałem Jacka, czy sprzeda się do tego filmu, bo inaczej wystawiłby mnie do wiatru.

Aktor opowiada, że reżyser nie lubił, kiedy podczas zdjęć chciał mieć za dużo kontroli. - Każdy ma niechęć do oglądania i słuchania siebie. Aktor jeszcze gorzej, bo patrzy na siebie z histerią narcystyczną, czy egocentryczną i ocenia jeszcze surowiej. Postanowiłem więc oglądać materiały jeszcze w trakcie zdjęć i ewentualnie poprawić to, co mi się wydaje nieprecyzyjne, niedobre, nietrafione. I zawsze jak starałem się to zrobić lepiej, to rugał mnie uważając, że wychodzi gorzej. Namawiał nawet ekipę, by mi nie puszczała tych materiałów.

zobacz też archiwalne wideo: Krzysztof Zanussi kręci film w Sieniawie