Lektury obowiązkowe na maturę 2023 – poziom podstawowy i rozszerzony. Spis utworów, streszczenie i opracowanie najważniejszych tekstów

Matura z języka polskiego w 2023 roku wygląda inaczej. Zadań w arkuszu było więcej, wydłużył się jednak czas pracy ucznia (maksymalnie 240 minut). Uczniowie zmierzyli się z nową, krótszą formą wypowiedzi – notatką syntetyzującą, a także z nieco innym wypracowaniem maturalnym. Nowością był również test historycznoliteracki. W zeszłym roku tzw. lektur z gwiazdką było tylko osiem, obecnie jest ich więcej. Lista lektur obowiązkowych na maturę 2023 (trzeba je znać w całości) przedstawia się w następujący sposób:

• Jan Parandowski - Mitologia, część I Grecja;
• Sofokles – „Antygona”
• Jan Kochanowski – „Odprawa posłów greckich”
• William Szekspir – „Makbet”
• Molier – „Skąpiec”
• Adam Mickiewicz – „Konrad Wallenrod”
• Adam Mickiewicz – „Dziady cz. III”
• Juliusz Słowacki – „Kordian”
• Bolesław Prus – „Lalka”
• Eliza Orzeszkowa – „Gloria victis”
• Henryk Sienkiewicz – „Potop”
• Fiodor Dostojewski – „Zbrodnia i kara”
• Stanisław Wyspiański – „Wesele”
• Stefan Żeromski – „Przedwiośnie”
• Tadeusz Borowski - opowiadania: „Proszę państwa do gazu”, „Ludzie, którzy szli”
• Gustaw Herling-Grudziński – „Inny świat”
• Hanna Krall – „Zdążyć przed Panem Bogiem”
• Albert Camus „Dżuma”
• George Orwell – „Rok 1984”
• Sławomir Mrożek – „Tango”
• Marek Nowakowski – „Raport o stanie wojennym” (wybrane opowiadanie)
• Marek Nowakowski – „Górą Edek” (z tomu Prawo prerii)
• Jacek Dukaj – „Katedra” (z tomu W kraju niewiernych)
• Andrzej Stasiuk – „Miejsce” (z tomu Opowieści galicyjskie)
• Olga Tokarczuk – „Profesor Andrews w Warszawie” (z tomu Gra na wielu bębenkach).

Ponadto z zakresu szkoły podstawowej trzeba znać także następujące pozycje:

• Juliusz Słowacki – „Balladyna”
• bajki Ignacego Krasickiego
• Adam Mickiewicz – „Dziady” cz. II
• Adam Mickiewicz – „Pan Tadeusz”

Jednak jak podkreślił Marcin Smolik – szef CKE – w trakcie konferencji prasowej na temat nowej matury, która odbyła się 26 stycznia 2023 roku, lista lektur została okrojona.

– W przypadku egzaminu z języka polskiego na poziomie podstawowym oprócz ograniczenia wymagań określonych w podstawie programowej, ograniczeniu uległ również katalog lektur obowiązkowych, których znajomość obowiązuje maturzystów – zaznaczył dyrektor CKE.

Uczniowie we fragmentach muszą zapoznać się z następującymi pozycjami:

• Biblia - w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana
• Homer – „Iliada” (fragmenty)
• „Lament świętokrzyski” (fragmenty)
• „Legenda o św. Aleksym” (fragmenty)
• „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” (fragmenty)
• „Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu” (fragmenty)
• „Pieśń o Rolandzie” (fragmenty)
• Gall Anonim – „Kronika polska” (fragmenty)
• Dante Alighieri – „Boska Komedia” (fragmenty)
• Piotr Skarga – „Kazania sejmowe” (fragmenty)
• Jan Chryzostom Pasek – „Pamiętniki” (fragmenty)
• wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego oraz Agnieszki Osieckiej - powojenna piosenka literacka.

W Aneksie do informatora 2023 i 2024 zamieszczono lektury obowiązkowe na maturę rozszerzoną z polskiego. Uczniowie oprócz lektur obowiązkowych na podstawie muszą znać w całości następujące utwory:

• William Szekspir, „Hamlet”;
• Juliusz Słowacki, „Lilla Weneda”;
• Zygmunt Krasiński, „Nie-Boska Komedia”;
• realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, „Ojciec Goriot” lub Charles Dickens, „Klub
• Pickwicka”, lub Mikołaj Gogol, „Martwe dusze”, lub Gustaw Flaubert, „Pani Bovary”);
• Stanisław Wyspiański, „Noc listopadowa”;
• Michaił Bułhakow, „Mistrz i Małgorzata”;
• Stanisław Ignacy Witkiewicz, „Szewcy”;
• Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu „Sklepy cynamonowe”;
• Tadeusz Konwicki, „Mała Apokalipsa”;
• Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania.

Ponadto maturzyści muszą znać poniższe utwory we fragmentach:

• Homer, „Odyseja” (fragmenty);
• Arystoteles, „Poetyka”, „Retoryka” (fragmenty);
• Platon, „Państwo” (fragmenty);
• św. Augustyn, „Wyznania” (fragmenty);
• św. Tomasz z Akwinu, „Summa teologiczna” (fragmenty);
• Michel de Montaigne, „Próby” (fragmenty);
• Franz Kafka, „Proces” (fragmenty).

Na poziomie rozszerzonym zdający muszą też wykazać się znajomością poniższych utworów poetyckich:

• Jan Kochanowski, „Treny” (jako cykl poetycki);
• Cyprian Kamil Norwid, „Bema pamięci żałobny – rapsod”, „Fortepian Szopena”, „Czarne kwiaty (fragmenty), „Promethidion” (fragmenty);
• wybrane wiersze następujących poetów: Józefa Czechowicza, Tadeusza Gajcego, Mirona Białoszewskiego.

Z myślą o wszystkich maturzystach, którzy intensywnie przygotowują się do egzaminu dojrzałości, zamieściliśmy opracowania lektur obowiązkowych na maturę 2023. Zawierają one m.in. streszczenie, bohaterów utworu, motywy i konteksty. Te informacje warto przyswoić przed egzaminem dojrzałości z polskiego.

Oto spis lektur obowiązkowych wraz z opracowaniami (część z nich będzie wkrótce uzupełniana):

Zobacz lektury obowiązkowe i ich opracowania>>

Zamieszczamy także listę utworów poetyckich, których znajomość może okazać się przydatna na maturze 2023 (poziom podstawowy):

• Horacy - wybrane utwory
• „Bogurodzica”
• Jan Kochanowski - wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; Tren IX, Tren X, Tren XI, Tren XIX
• Ignacy Krasicki – „Hymn do miłości ojczyzny”
• Ignacy Krasicki - wybrane satyry
• Franciszek Karpiński - wybór sielanek i liryki religijnej
• Adam Mickiewicz – „Oda do młodości”
• Adam Mickiewicz - wybrane ballady, w tym „Romantyczność”
• Adam Mickiewicz - wybrane sonety z cyklu „Sonety krymskie” oraz inne wiersze
• Juliusz Słowacki - wybrane wiersze, w tym „Grób Agamemnona” (fragmenty)
• Juliusz Słowacki – „Testament mój”
• wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński
• wybrane wiersze następujących poetów: Cyprian Kamil Norwid, Adam Asnyk, Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Julian Przyboś, Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu „Ocalenie” oraz „Traktat moralny” (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów „Pan Cogito” oraz „Raport z oblężonego Miasta”, Stanisław Barańczak, Wojciech Wencel
• wybrane utwory okresu stanu wojennego.