Masz kota? Zbadaj poziom witaminy D! Niedobór tego składnika to większa podatność na zakażenie toksoplazmozą. Jakie powinno być to stężenie?

Choroby odzwierzęce to ostatnio jedno z głównych wyzwań dla zdrowia publicznego. Jest nią m.in. toksoplazmoza, która należy do najbardziej rozpowszechnionych pasożytniczych chorób odzwierzęcych i dotyka ok. 30 proc. ludzi na świecie. Jest to zakażenie pierwotniakiem Toxoplasma gondii, który ma zdolność infekowania niemal wszystkich rodzajów komórek ssaków.

T. gondii to pasożyt przenoszony zazwyczaj poprzez spożycie skażonej nim żywności lub wody. Inne sposoby transmisji to droga płciowa, transfuzje krwi i przeszczepy narządów. Jego żywicielem ostatecznym, w którym może się rozmnożyć, są wyłącznie koty, w tym gatunki kotowate. Stąd zagrożeni zachorowaniem są także opiekunowie tych zwierząt.

W Europie kontakt z toksoplazmozą miała co druga osoba, o czym świadczą przeciwciała we krwi. Jeżeli ich nie ma, a zarazi się kobieta w ciąży, jest to niebezpieczne dla płodu i prowadzi do powikłań – stąd chronić się przez pasożytem poprzez higienę żywności i rąk powinny zwłaszcza przyszłe mamy.

W Polsce zdiagnozowane zachorowania są rzadkie – w pierwszym półroczu 2022 r. odnotowano w kraju 22 przypadki, podczas gdy w tym samym okresie rok wcześniej zachorowało 11 osób. Zapadalność na toksoplazmozę wynosi obecnie 6,64 przypadków na 100 tys. ludności.

Objawy toksoplazmozy są zwykle utajone albo łagodne, jednak niektórzy przechodzą zakażenie z symptomami takimi jak powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie wątroby, zapalenia w obrębie oczu czy schizofrenia.

Zakażenie wpływa na funkcjonowanie mózgu, zwiększając produkcję dopaminy – neuroprzekaźnika związanego z poczuciem nagrody. Zainfekowani często wykazują skłonność do impulsywnych i ryzykownych zachowań, w tym uzależnienie od tzw. adrenaliny.

Witamina D pełni rolę kluczowego hormonu sterydowego w procesach metabolizmu kości. Może też brać udział w regulacji reakcji immunologicznej organizmu, a jej niedostatek osłabia zarówno odporność wrodzoną, jak i swoistą, czyli nabytą w stosunku do konkretnego patogenu.

Wykazano, że niedostateczny poziom tej witaminy w organizmie, który jest powszechny w społeczeństwie, zwiększa podatność na niektóre infekcje, m.in. wirusem HPV czy SARS-CoV-2, a także na utajone zakażenie prątkami gruźlicy czy rozwój zespołu nabytego niedoboru odporności (AIDS) po zarażeniu się wirusem HIV. Są także dowody na to, że witamina D jest niezbędna do namnażania się pasożyta T. gondii.

Jednocześnie zarówno w badaniach laboratoryjnych, jak i tych prowadzonych w organizmach żywych, wykazano ochronną rolę witaminy D w stosunku do zakażenia T. gondii, choć wyniki nie były spójne. Stąd nowa analiza problemu autorstwa badaczy chińskich.

Do badania wykorzystano dane z programu NHANES, który był prowadzony przez amerykańskie Centra Kontroli i Zapobiegania Chorób (CDC) w latach 2002-2004. W analizie uwzględniono ponad 10,6 tys. uczestników w wieku 6-49 lat (średnio22,5 lat plus/minus 12,1 roku), z których 48,6 proc. stanowili mężczyźni.

Uczestnikami były osoby, dla których dostępne były wyniki badaniu stężenia aktywnej formy wit. D w postaci 25(OH)D w osoczu krwi (u połowy zbadano je zimą) oraz testu na obecność przeciwciał IgG przeciwko toksoplazmozie metodą immunoenzymatyczną. Wynik pozytywny tego testu był potwierdzeniem infekcji.

Niedobór wit. D w postaci we krwi stwierdzono u przeszło 37,4 proc. wszystkich uczestników (5,3 tys. osób), podczas gdy przeciwciała T. gondii miało we krwi 19,5 proc. całej tej grupy (2070 osób).

Wykazano, że poziom witaminy D we krwi był znacznie niższy u osób zarażonych toksoplazmozą niż u tych, których wynik testu na T. gondii był negatywny. W grupie uczestników niezarażonych braki wit. D miało 36,3 proc. osób, a wśród zarażonych dotyczyły one 42,2 proc. osób. Co istotne, zainfekowani byli starsi niż osoby seronegatywne (średnio o ok. 6 lat) i nieco częściej byli to mężczyźni.

Ponieważ jednak ryzyko zakażenia toksoplazmozą zwiększa się wraz z wiekiem, a stężenie wit. D również od niego zależy (a także od pory roku, płci czy BMI), po uwzględnieniu tych czynników, a także historii palenia papierosów i picia alkoholu, ustalono, że stężenie 25(OH)D we krwi jest odwrotnie proporcjonalne do ryzyka zakażenia T. gondii.

Niedobór witaminy D, czyli poziom poniżej 20 ng/ml, wiązał się z podniesieniem ryzyka infekcji o 21,9 proc., przy czym zależność ta okazała się najsilniejsza dla osób w wieku 40-50 lat.

Autorzy badania zastrzegają, że wykryty związek nie jest zależnością przyczynowo-skutkową, dotyczy tylko osób poniżej 50 lat, a w analizie nie uwzględniono czynników socjoekonomicznych – wiadomo np., że narażenie na toksoplazmozę dotyczy kobiet o niskim dochodzie, które niezdrowo się odżywiają.

Choć potrzebne jest więcej badań w tym temacie, wyniki pracy stanowią kolejny dowód na to, że odpowiednie stężenie witaminy D w organizmie jest kluczowe dla ochrony zdrowia przed groźnymi chorobami odzwierzęcymi.