Muzeum Mleczarstwa świętuje 30-lecie

Muzeum Mleczarstwa mieści się w Zespole Szkół Spożywczych w Rzeszowie przy ul. Warszawskiej 20, dawnej Krajowej Szkole Mleczarskiej, powołanej w 1903 roku. Usytuowane jest w halach produkcyjnych dawnego budynku szkolnej mleczarni. Zgromadzono tu urządzenia i maszyny związane z mleczarstwem oraz archiwalne dokumenty obrazujące powstanie i działalność Spółdzielczości Mleczarskiej w Galicji, a także Krajowej Szkoły Mleczarskiej.

Pierwsza ekspozycja muzealnych maszyn i urządzeń miała miejsce w 1953 r z okazji 50-lecia Szkoły. Ekspozycję przygotował nauczyciel technologii i maszynoznawstwa Jan Rajca, włączając do pomocy uczniów. Wraz z nimi przez kilka lat gromadził, konserwował i powiększał zbiory maszyn mleczarskich, które służyły jako pomoce naukowe. W ten sposób powstał unikalny, jedyny w kraju, bezcenny dokument rozwijającej się techniki mleczarskiej.

Kolejnym krokiem było otwarcie w 1974 r Szkolnej Izby Pamięci. Inicjatorem i wykonawcą był ówczesny dyrektor Lech Łabaj. W udostępnionej zwiedzającym Izbie Pamięci zostały wyeksponowane muzealne materiały: dokumenty, pamiątki, fotografie, albumy i kroniki szkolne. Duży wkład przy uzupełnianiu zbiorów wnieśli seniorzy-działacze spółdzielczości mleczarskiej,którzy wzbogacili istniejące eksponaty o dokumenty pionierskiej pracy mleczarzy z rejonu Rzeszowszczyzny. Z okazji 100-lecia Polskiej Spółdzielczości Mleczarskiej zrodziła się idea utworzenia w zabytkowym budynku Szkoły Muzeum Spółdzielczości i Szkolnictwa Mleczarskiego.

Organizację muzeum i przygotowanie pierwszej ekspozycji oraz wykonanie oprawy plastycznej powierzono Lechowi Łabajowi.

W muzeum zgromadzono unikatowe maszyny i urządzenia mleczarskie z końca XIX w., początku XX, aż do lat 70.
Wśród eksponatów na szczególną uwagę zasługuje kolekcja wirówek – od wiekowych typu Wolseley, Victoria, Regina, używanych w dworskich mleczarniach pod koniec XIX w., po udoskonalone szwedzkiej firmy „Alfa Laval”, z których najstarsza pochodzi z 1925 r., czy niemieckiej Westfalia z roku 1930. Zbiór najstarszych wirówek i ich części ilustruje różne rozwiązania techniczne pierwszych modeli. Są wirówki z parowym napędem transmisyjnym używane w latach 1910-1930, aż po wirówki, które pracowały w Szkolnym Zakładzie Mleczarskim od początków jego istnienia.

Dużą wartość muzealną mają pompy, sprężarki, pasteryzatory.

Ekspozycja obejmuje też dawne tradycyjne narzędzia serowarskie: lewar, harfę, berło, drewniane formy i prasy do serów.
Ciekawy jest zbiór masielniczek gospodarskich, wałków do ręcznego wygniatania masła, pras do twarogu. Można również zobaczyć wygniatacz o ręcznym napędzie oraz system walców pochodzących z mechanicznej drewnianej masielnicy.
Z okresu międzywojennego zachowały się: młynek do twarogu z 1930 roku, tokarka do serów kulistych, dwudźwigniowa holenderska prasa do serów oraz zabytkowy mechaniczny kociołek do produkcji serów topionych.

Zachowany sprzęt mleczarski to np.: konwie na mleko, naczynie Szwarca służące dawniej do chłodzenia śmietanki w zbiorniku z wodą lodową lub do jej pasteryzacji, miary, mierniki i inne urządzenia laboratoryjne.

Z ostatniego wyposażenia Szkolnego Zakładu Mleczarskiego pochodzą m.in.: miedziany kocioł do wyrobu sera ementalera, zmechanizowana wanna serowarska, dwustożkowa masielnica z wózkiem, oziębiacze, pozioma pneumatyczna prasa do serów, automatyczna nalewarka do napojów.

Wielkim zainteresowaniem zwiedzających cieszy się samochód audi z przekrojami podzespołów z 1939 r., który wprawdzie nie należy do urządzeń mleczarskich, ale wykorzystywany był do celów dydaktycznych.