Ogrody Bernardyńskie

[obrazek1]Pierwsze szkice projektowe na temat “Ogrodów Bernardyńskich" powstały w 2008 roku, kiedy to Ojcowie Bernardyni odzyskali teren po północnej stronie konwentu i trzeba go było objąć opieką, projektując właściwe przeznaczenie.

Teren w środku Rzeszowa, użytkowany jako parking, położony na przeciw gmachu Urzędu Wojewódzkiego, w cieniu wielkiego pomnika, przy zabytkowym klasztorze zobowiązywał do niekonwencjonalnych działań planistycznych. Wiadomym jest, że zanim władze komunistyczne odebrały ten teren zakonnikom, mieściły się na nim sady i stawy. W ogóle w przeszłości ta część Rzeszowa miała dobrze rozwinięty układ fos, kanałów, połączeń wodnych. Tak, że właściciele miasta, Lubomirscy spod swojego zamku, na mszę do Ojców Bernardynów dla fantazji pływali łódkami.

Po przywłaszczeniu przez władze Polski Ludowej terenu stawów bernardyńskich, zasypano je i wybudowano przy ich wschodniej granicy socrealistyczny gmach Urzędu Wojewódzkiego. Kolejnym etapem była organizacja na terenie Placu Defilad, a ukoronowaniem myśli urbanistycznej była dominanta w formie jedynego w swoim rodzaju pomnika Czynu Rewolucyjnego autorstwa prof. Mariana Koniecznego.

Tak więc w konsekwencji działań urbanistycznych sprzężonych z zapominaną obecnie "potrzebą" polityczną, bliżej nie określony "czyn rewolucyjny" zdominował czterechsetletnią perspektywę Rzeszowa z piękną barokową świątynią wraz ze skromnie kształtowaną bryłą klasztornych zabudowań, niegdyś stojącymi na pierwszym planie. Dzisiaj, po przekształceniach urbanistycznych z XX wieku utrwaliło się przeznaczenie tego miejsca pod plac, wynika to przede wszystkim z charakteru i wielkości reprezentacyjnego gmachu Urzędu Wojewódzkiego, jednego z cenniejszych przykładów architektury socrealistycznej w Polsce.

Jednocześnie plac podporządkowany osiowo gmachowi Urzędu nie komponował się w pejzaż z zabytkowym zespołem barokowej świątyni i klasztoru. Po przeprowadzeniu analiz funkcjonalnych, historycznych, kompozycyjnych, w tym krajobrazowych, za najwłaściwsze uznaliśmy zachować publiczny charakter miejsca, i przeznaczyć teren w części pod park miejski, w części pod plac, zachowując pod nimi parking.

Posiadaliśmy już pewne doświadczenie w projektowaniu takich wyzwań, tutaj dochodziła konieczność pogodzenia funkcji obsługi komunikacyjnej z funkcją o charakterze w części parkowym, a w części reprezentacyjnym. Oprócz działań w przestrzeni publicznej w zakresie projektu była rozbudowa zabytkowego klasztoru. To było szczególne wyzwanie, z jednej strony odsłanialiśmy autentyczny siedemnastowieczny zespół, podchodząc do niego z właściwym dla zabytku tej rangi szacunkiem, z drugiej należało go rozbudować, przekształcić, mając na uwadze, że zespół będzie stanowił najważniejszą ze ścian domykających urbanistyczne wnętrze krajobrazowe.

Najważniejszą z racji rangi i klasy budynków a także z prostego faktu, że najczęściej oglądaną z ciągu komunikacyjnego alei Marszałka Józefa Piłsudskiego. Kolejnym zadaniem było ustawienie wiaty przystankowej dla autobusów podmiejskich z niewielkim zapleczem handlowym, w bezpośrednim sąsiedztwie bazyliki, na styku z ogrodami. Poskładaliśmy te wszystkie elementy w całość wyprowadzając spójną, mocną zasadę kompozycyjną opartą na koncentrycznym układzie placu, alejek parkowych o założeniu kwaterowym.

Środek kompozycji został wyznaczony tak, aby nowa kompozycja łączyła wszystkie zastane uwarunkowania. Osiowość architektury gmachu Urzędu Wojewódzkiego, modułowy układ klasztoru oparty o wymiar wirydarza, kierunki najść widokowych na zabytkowy zespół ze szczególną uwagą na całość sylwety i na mocną formę apsydy. Układowi kompozycyjnemu odpowiadał układ funkcjonalny. W części oddalonej od ronda, bliższej Staremu Miastu zaprojektowano plac, w części obwodowej ogrodowe kwatery.

W jednym z formalnie ważnych miejsc kompozycyjnie, zaprojektowano fontannę z kwaterami wodnymi i układem pergoli. Pergole pod winorośl pachnącą na wyspie wśród kwater wodnych oraz trejaże pod róże, są jednym z ważniejszych elementów kompozycji ogrodowej. Fakt pozostawienia parkingu pod płytą ogrodową ograniczył możliwość nasadzeń zieleni wysokiej. Pergole pozwolą na prowadzenie roślinności powyżej horyzontu, tym samym uczynią ogród bardziej kameralnym.

Najbardziej zaciszne jest wnętrze pergoli w otoczeniu wodnym, tam też jest szansa na uzyskanie najciekawszych widoków, dodatkowo szum wody zagłusza tutaj uciążliwy hałas przyległego ronda komunikacyjnego. Projektanci nie zapominali o zastanym sąsiedztwie wielkiego pomnika. Pozostał jako dominanta przestrzenna, której nie da się wymazać z historii miasta. Jego oddziaływanie na wnętrze ogrodu jest niezaprzeczalne, góruje zarówno nad konwentem jak i nad gmachem urzędu.

Ostatnio “idei Che Guewary" dała radę galeria handlowa, pomnik stojący w cieniu niebieskiej połyskującej fasady przestał już być tak ważny. Ogród założony w cieniu pomnika symbolizującego “Czyn Rewolucyjny", odpowiada swoimi symbolami, nie tak nachalnymi i bezwzględnie totalnymi. Działania są bardziej wyważone. Przede wszystkim adresowane do odbiorców w bliskiej odległości, dostosowane do skali człowieka. W tych działaniach mieści się kadrowanie widoków w otwarciach pergoli na świątynię, symbolika różanego ogrodu, rysunek nawierzchni.

Kompozycja najlepiej jest czytelna z widoku z góry. Patrząc na Rzeszów z internetowej przeglądarki map staje się rozpoznawalny poprzez rysunek nawierzchni placu. W zworniku naszej kompozycji mamy krzyż złożony z czterech serc. Zaproponowaliśmy tu znany z historii architektury dziewiętnastowiecznej motyw inspirowany przez średniowieczne detale maswerkowe i zarazem najbardziej pojemny z symboli.
Skład zespołu projektowego:

dr hab. inż. arch. Zbigniew Myczkowski, prof. PK
dr inż. arch. Urszula Forczek-Brataniec
mgr inż. arch. Jerzy Wowczak
mgr inż. arch. Ewa Wowczak
mgr inż. arch. Agnieszka Czuj
mgr inż. arch. Małgorzata Guzik
mgr inż. arch. Agnieszka Wowczak
mgr inż. arch. Magdalena Tarnawska
mgr inż. Aleksandra Rykaczewska
mgr inż. Anna Maj

Wyślij SMS o treści zuraw.40 pod numer 72069