Pamiątki z protestów antykomunistycznych w Muzeum Podkarpackim w Krośnie [ZDJĘCIA, WIDEO]

Pierwsze pojedyncze eksponaty, związane z tzw. I Solidarnością, znalazły się w Muzeum już w 1980 roku.

- Są to przede wszystkim afisze wydawane przez NSZZ „Solidarność” w Krośnie - mówi Jan Gancarski, dyrektor muzeum. - Jednak po 13 grudnia 1981 roku zaprzestano gromadzić tego rodzaju materiały. Kolejną cezurą czasową jest rok 1989, kiedy to do muzeum pozyskano duży zbiór dokumentów związanych z reaktywacją Solidarności i wyborami.

Pomimo upływu lat, zbiór pamiątek z okresu zrywu solidarnościowego nie powiększał się. Sytuacja zmieniła się w 2006 roku, kiedy to do zbiorów muzeum trafiły zbiór archiwalnych dokumentów i wydawnictw tzw. II obiegu z Międzyzakładowej Komisji Pracowników Oświaty i Wychowania NSZZ „S” w Krośnie oraz Delegatury Zarządu Regionu NSZZ Solidarność „Podkarpacie” z Jasła.

W tym czasie zrodził się za sprawą ówczesnego kierownika Działu Historycznego Wiesława Syrka i pracownika działu Czesława Nowaka pomysł, aby w Muzeum Podkarpackim stworzyć archiwum solidarnościowe, w którym znajdowały by się materiały zarówno regionalne jak i ogólnopolskie.

Dyrektor Gancarski przekazał do muzeum swoje prywatne archiwum. Znalazły się w nim dokumenty, ulotki i publikacje II obiegu z lat 1977-1989. Zbiór ten składa się z 799 unikalnych pozycji.

- Archiwalia te mają charakter ogólnopolski - opisuje. - Do najstarszych i najcenniejszych należą dokumenty i pisma Studenckiego Komitetu Solidarności oraz Komitetu Obrony Robotników z lat 70. Obok pism ogólnopolskich ważne miejsce w zbiorach „solidarnościowych” zajmują egzemplarze czasopism regionalnych. Chodzi tu głównie o egzemplarze „Solidarności Podkarpackiej” oraz „Gońca Podkarpackiego”. Muzeum posiada również zbiór ulotek o charakterze zarówno ogólnopolskim jak i lokalnym.

Archiwalia liczą blisko 900 dokumentów. Ciekawostkami, oprócz wydawnictw drugiego obiegu, są: mandat Delegata na I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”, paszport z możliwością jednokrotnego przekroczenia granicy (tzw. wilczy bilet), kasety magnetofonowe z audycjami Radia Solidarność i Radia Wolna Europa czy koperty pocztowe z odciskami stempli obozowych wykonywanych przez internowanych w grudniu 1981 roku, znaczki i karty pocztowe.

Część eksponatów to fotografie. Najcenniejsze przedstawiają działaczy I Zarządu NSZZ „Solidarność” w Krośnie.

- Dużą kolekcję przekazał Marek Głowiński - mówi dyrektor. - Zdjęcia przedstawiają głównie mszę świętą która odbyła się 3 maja 1981 roku na krośnieńskich błoniach.

Wśród eksponatów są też pamiątki związane z działalnością osób zaangażowanych w działalność opozycyjną na Podkarpaciu. M.in. powielacz używany przez jasielskie struktury Solidarności. Ponad 50 sztuk liczy kolekcja pamiątek po osobach internowanych w zakładach karnych w Uhercach, Łupkowie i Załężu.

- Przekazał je do muzeum były działacz opozycyjny Leszek Karcz z Krosna - mówi Łukasz Kyc, kierownik działu historycznego. - Jednym z najcenniejszych zabytków kolekcji jest sztandar internowanych w Uhercach, wykonany przez aresztantów i przemycony poza mury więzienne w chlebie. Później został on poświęcony przez proboszcza krośnieńskiej farze.

W kolekcji tej znajduje się też zbiór kilkudziesięciu tzw. stempli obozowych wykonanych przez internowanych, więzienne koszule czy fragment prześcieradła z podpisami współwięźniów.

- Cała kolekcja „solidarnościowa” ujęta w inwentarzu liczy blisko 1100 eksponatów, dzięki czemu można uznać, że jest ona jedną z największych w Polsce - podkreśla dyrektor Gancarski.

Cały czas opracowywane są kolejne, nowe eksponaty przekazane do zbiorów muzealnych przez osoby zaangażowane w działalność opozycyjną.

- Jest to duża grupa zabytków - mówi dyrektor. - W opracowaniu jest blisko 500 fotografii, ponad 600 dokumentów archiwalnych i czasopism dotyczących działalności Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” z lat 1981-1989 oraz poszczególnych środowisk niepodległościowych i opozycyjnych jak Solidarność Walcząca, Duszpasterstwo Ludzi Pracy, Cywilizacja Miłości, ZHR, Bractwa Trzeźwości.

- Po zakończeniu tych prac, prezentowana kolekcja powiększy się niemal dwukrotnie, do ponad 2 tysięcy pozycji - dodaje Kyc.

Sporą część stanowią książki emigracyjnych pisarzy i poetów, opracowania naukowe, przede wszystkim historyczne i polityczne wydawane konspiracyjnie w kraju lub przemycone zza granicy.

Eksponaty do kolekcji przekazali również: Marek Tenerowicz, br. Jakub Nowak, Władysław Kinel, Jan Wasłowicz, Jolanta Nadwyczawska, Jerzy Czelny, Czesław Nowaka, Władysław Szulc, Jerzy Polak, Ruben i Agnieszka Bardanaszwili, Paweł Madej.

Muzeum liczy na to, że znajdą się kolejne osoby posiadające materiały dotyczące działalności opozycyjnej w latach 70. i 80. i zasilą nimi obecną kolekcję.

Eksponaty zgromadzone w muzeum do tej pory prezentowane były tylko w ograniczonym zakresie.

- Zbiory zostaną w szeroki sposób zaprezentowane na zmodernizowanej wystawie za trzy lata - zapowiada dyrektor.