Podkarpackie firmy w kryzysie, nie mają nawet na wypłaty

Dług podkarpackich przedsiębiorstw wobec pracowników konsekwentnie rośnie - tak wynika z danych Okręgowego Inspektoratu pracy w Rzeszowie. W 2010 r. wyniósł w sumie ponad 8 mln zł, rok później już ponad 10 mln (680 firm i 9600 pracowników). Dane z pierwszego półrocza bieżącego roku pokazują, że lepiej nie będzie. Tylko do czerwca inspektorzy wykryli nieprawidłowości w 440 zakładach, które zalegają z należnościami na kwotę 5mln 133 tys. zł. Posypało się 150 mandatów, a w 28 przypadkach złożono wnioski do sądów o ukaranie dodatkową grzywną. Z 3300 poszkodowanych pracowników na pieniądze nadal czeka 2100.

Bezpieczniej nie płacić ludziom
Jak wynika z danych OIP, z płynnością finansową mają problem głównie firmy budowlane, transportowe i handlowe, związane z przemysłem, zarówno te małe, jak i liczące się na rynku. Ich zobowiązania wobec zatrudnionych dotyczą nie tylko opóźnionych pensji. Nie wypłacają także nagród jubileuszowych, odpraw po rozwiązaniu umów o pracę, nadgodzin i ekwiwalentów, np. za niewykorzystany urlop lub pranie odzieży roboczej. Co ciekawe, niektórzy szefowie celowo nie przelewają pracownikom pieniędzy na konto, mimo że mają na to środki. – Świadczy o tym fakt, że po naszych kontrolach bardzo szybko, niemal od ręki rozliczają się z zatrudnionymi – opisuje Barbara Czarnek z OIP w Rzeszowie.

To dotyczy jednak tylko kilku procent firm, reszta ma po prostu poważne problemy ekonomiczne, związane m.in. z nierzetelnością kontrahentów. – To nie tak, że firmy nie wypłacają pensji celowo. Jeśli mają zaplanowane inwestycje, na które wzięły np. kredyt, a nie dostają na czas pieniędzy od klientów, muszą podjąć dramatyczną decyzję: nie zapłacić pracownikom albo bankowi i narażać firmę na poważne konsekwencje – wyjaśnia dr Krzysztof Kaszuba, ekonomista i rektor Wyższej Szkoły Zarządzania w Rzeszowie.
W obliczu takiego wyboru stanęła m.in. firma Transsystem z Woli Dalszej, która przygotowuje linie technologiczne w fabrykach Forda, Audi, BMW i Porshe.

Obustronny dramat
Jak twierdzą ekonomiści, podobne sytuacje to efekt coraz większej koncentracji polskiej gospodarki, czyli uzależnienia małych i średnich przedsiębiorstw od gigantów, mających monopol na rynku. Jeśli one mają coraz mniej zamówień odbija się to na ich kontrahentach, zwłaszcza tych, dla których jest to główny partner handlowy. Do tego dochodzą problemy ze wzrostem kosztów surowców i energii, przy słabnącym kursie złotówki, niestabilność walutowa, zła polityka władz firmy, a także trudna sytuacja rynkowa, związana z pojawieniem się na nim tańszych odpowiedników, np. z Chin. Tak było w przypadku upadającej Huty Szkła w Krośnie.

Jaki jest najszybszy i najprostszy sposób, żeby pomóc zwłaszcza maluczkim? Dr Kaszuba uważa, że rząd odpowiednią ustawą powinien zmienić system rozliczeniowy firm tak, żeby podatek mogły płacić nie po wystawieniu faktury, ale otrzymaniu pieniędzy od klienta.

– A myśląc szerzej, rządzący muszą zamieniać zyski w inwestycje, bo na razie nasze największe dobra sprzedaje się zagranicznym przedsiębiorcom, a kapitał trafia do ich prywatnej kieszeni. W efekcie dynamika produkcji przemysłowej spada, a Polacy pracują za coraz mniejsze pieniądze, co najbardziej odbija się na słabych gospodarczo regionach, takich jak Podkarpacie – uważa dr Kaszuba. – To, że po 23 latach naszego obecnego systemu gospodarczego mamy nadal dwucyfrowe bezrobocie to ewenement gospodarczy w Europie i podstawowy sygnał do zmian – dodaje.