Poród to dla dziecka rewolucja - o pielęgnacji noworodka

Opuszczenie przytulnego brzucha mamy to dla dziecka rewolucja. Dla rodziców - także. Poczuciu odpowiedzialności, towarzyszy niepokój o zdrowie maleństwa. Pierwszą informację o stanie dziecka, otrzymują już na sali porodowej, gdzie lekarz ocenia noworodka według skali Apgar.

- Noworodki urodzone w stanie dobrym otrzymują od 8 do 10 punktów. Nie każde dziecko urodzone w stanie dobrym musi mieć w pierwszej minucie maksymalną ilość punktów w skali Apgar - tzn.10 - zaznacza dr Witalis. - Sprawna aktywność oddechowa urodzonego dziecka nie zawsze wyraża się krzykiem czy płaczem. Pierwszy oddech ma być spontaniczny i regularny.

Oczywiście jest wiele sposobów oceny wydolności układu oddechowego, ale najważniejszą pozostaje obserwacja zachowania i ruchów klatki piersiowej dziecka oraz ocenianie efektywności np. za pomocą prostego i wszędzie dostępnego urządzenia pulsoksymetru.

To jest decydujące zarówno dla personelu medycznego opiekującego się nowonarodzonym dzieckiem, jak i dla rodziców.

Jak tłumaczy lekarz, ważna jest skala Apgar szczególnie w ocenie noworodków urodzonych po 38. tygodniu ciąży, w ustalonych minutach po urodzeniu - 1, 3, 5 i 10, a także w innych minutach życia, zgodnie z potrzebą obserwacji zachowania się dziecka. Ilość punktów może rosnąć albo maleć.

Dziecko może być w bardzo dobrym stanie po pierwszej minucie, a w kolejnych minutach liczba punktów może się zmniejszać. To znaczy, że dzieje się coś niedobrego. Ocena wg skali Apgar daje uniwersalny, dynamiczny obraz sytuacji, w jakiej znajduje się dziecko bezpośrednio po porodzie.

Maluch w inkubatorze

- Urodzone dziecko przeżywa szok - przypomina dr WItalis. - Opuszczając macicę, trafia do środowiska, w którym zamiast płynu owodniowego jest powietrze. Jest też jasno i o wiele chłodniej. Z 38 stopni Celsjusza w brzuchu mamy nagle następuje przeskok do 24-27 st. C, a często ta temperatura otoczenia dziecka bezpośrednio po urodzeniu jest jeszcze znacznie niższa.

Taka zmiana warunków może spowodować zaburzenia termoregulacji oraz sprowokować wiele zła, do zachorowania włącznie! Dlatego tak ważna jest odpowiednia temperatura otoczenia po urodzeniu i dlatego osuszenie, wytarcie noworodka powinno odbywać się w objęciach szczęśliwej mamy. Nazywamy to procedurą "skin to skin" (z ang. "skóra do skóry").

Kiedy lekarze mają powód, by obserwować tzw. adaptację wczesną dziecka, trafia ono do inkubatora.

- Inkubator o odpowiednim oprzyrządowaniu, pozwala precyzyjnie i stosownie do potrzeb obserwować zachowanie noworodka oraz oceniać sprawność podstawowych funkcji życiowych - wyjaśnia lekarz. - Natomiast w przypadku dzieci, u których stwierdzamy jakiś większy problem, możemy prowadzić diagnozowanie i leczenie. Inkubator zapewnia maksymalny komfort w trudnych i skomplikowanych sytuacjach związanych ze zdrowiem dziecka.

W inkubatorze monitorujemy, diagnozujemy i leczymy. Dlatego tak ważne jest, by sprzęt taki był niezawodny, kompletnie wyposażony, cichy i jak najbardziej przyjazny dziecku.

Inkubator można porównać do komfortowego domu, w którym staramy się zapewnić dziecku wszystko, czego potrzebuje. Naśladujemy oczywiście warunki wewnątrzmaciczne, czyli staramy się, żeby było w nim odpowiednio do potrzeb ciepło, cicho i…ciemno (korygowane oświetlenie np. półmrok) oraz by panowała właściwa wilgotność.

By dziecku było dobrze

Noworodka powoli przyzwyczajamy do zupełnie nowego środowiska. Stopniowo przechodzimy od ciemności, poprzez półmrok, do normalnego oświetlenia, związanego z rytmem dobowym dzień-noc.

- Nie powinno się zaraz po urodzeniu "fundować" dziecku oświetlenia sufitowego prosto w oczy - radzi dr Witalis. - Stosujmy raczej światło boczne, bardziej intymne. Dbajmy, by noworodkowi było ciepło, ale uważając, by go nie przegrzać. Dostosowujmy temperaturę otoczenia do możliwości jego termoregulacji.

Każdy z nas ma zapisaną w kodzie genetycznym określoną umiejętność dopasowania się do temperatury - jedni to "morsy", a inni zmarzluchy. Tak samo noworodki mają różne potrzeby. Czasami zdrowy noworodek potrzebuje tego ciepła nieco więcej. Chronimy też dziecko przed hałasem!

Nie znaczy to, że mamy zapewniać kompletną ciszę. W jego poprzednim środowisku, wewnątrz macicy był specjalny zespół dźwięków np. szum związany z ruchem w płynie owodniowym czy bicie serca mamy.

W niektórych ośrodkach neonatologicznych stosuje się muzykoterapię, wykorzystując np. etiudy Fryderyka Chopina, jako wspomagającą terapię w okresie leczenia i zdrowienia noworodków, które są wcześniakami.

Jeszcze badania

Po urodzeniu dzieci zwykle tracą na wadze i mówi się wówczas o fizjologicznym ubytku masy ciała. Jest on mniejszy u dzieci urodzonych w terminie porodu, czyli urodzonych w prawidłowym okresie trwania ciąży, natomiast większy u dzieci "bardziej uwodnionych", czyli wcześniaków urodzonych przed 38 tygodniem ciąży.

- Dwie trzecie noworodków ma po porodzie żółtaczkę - przypomina lekarz. - Jest ona zjawiskiem fizjologicznym, normalnym. Natomiast trzeba zapoznać się z możliwym wystąpieniem tzw. czynników ryzyka hiperbilirubinemii, czyli żółtaczki niefizjologicznej.

W oparciu o różne parametry nadzoruje się czas trwania żółtaczki i jej nasilenie oraz określa rokowania związane z jej przebiegiem po wypisie do domu. Jest to problem, który wymaga uwagi i stąd dobrze by było, aby pielęgniarki środowiskowe miały możliwość przezskórnego, czyli nieinwazyjnego pomiaru bilirubiny. W przypadku niepokojącego wyniku, matki zgłaszałyby się z dziećmi do lekarza na pogłębienie diagnostyki.

Jeszcze w szpitalu dziecko zostanie poddane badaniom przesiewowym. Do obowiązkowych należą badani w kierunku: wrodzonej niedoczynności tarczycy, mukowiscydozy i fenyloketonurii.

- Z tej samej próbki krwi można również wykonać badania przesiewowe w kierunki innych wrodzonych chorób metabolicznych. Są one odpłatne, ale rodzice coraz częściej się na nie decydują - mówi lekarz.

- Warto je wykonać, ponieważ pozwalają wykryć wady rozwojowe, które są praktycznie nierozpoznawalne podczas badania lekarskiego, a pozostawione bez leczenia prowadzą do upośledzenia rozwoju umysłowego i fizycznego.

Tylko wczesne leczenie, rozpoczęte w pierwszym miesiącu życia pozwala na uratowanie dziecka przed ciężkim upośledzeniem umysłowym lub licznymi hospitalizacjami dla ustalenia właściwego rozpoznania.

Większość oddziałów wykonuje natomiast badanie USG, podczas którego lekarz ocenia między innymi struktury ośrodkowego układu nerwowego, budowę i czynność serca oraz narządy jamy brzusznej. Dzięki Fundacji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy wszystkie noworodki w Polsce mają także badany słuch.

To wielki sukces środowiska neonatologicznego w Polsce zaangażowanego w finansowany przez WOŚP Program Badania Przesiewowego Słuchu u Noworodka.