Sprawcy strzelanin w szkołach najczęściej byli wcześniej dręczeni

Eric Debarbieux to profesor pedagogiki Uniwersytetu w Bordeaux. Kieruje Międzynarodowym Obserwatorium Przemocy Szkolnej. Od 19 lat prowadzi badania z zakresu przemocy szkolnej. Specjalnie dla programu "Szkoła bez przemocy" przeprowadził badania "Charakterystyka przemocy szkolnej w EU i polski program "Szkoła bez przemocy". Raport z tych badań - na stronie www.szkolabezprzemocy.pl

- W jaki sposób media mogą wspierać programy w przezwyciężaniu przemocy szkolnej?

- Doskonałe pytanie, gdyż media bardzo często odgrywają niebezpieczną rolę. Skupiają się wyłącznie na przemocy o charakterze ekstremalnym, ze skutkami śmiertelnymi. W ten sposób wpadają w pułapkę sensacji, która jest rodzajem pogardy dla ofiar, ale również prawdziwym niebezpieczeństwem dla demokracji: zbyt często skrajni politycy karmią takimi wydarzeniami, które są wprawdzie tragiczne, ale rzadkie. Nie wolno zapominać o przemocy bardziej zwyczajnej, codziennej, która jednakże ma poważne konsekwencje, zwłaszcza dla wielokrotnych ofiar, jak problemy z depresją, zdrowiem psychicznym, przerwanie nauki. W skrócie: ani przesada, ani negowanie - taka powinna być wiodąca linia etyczna.

- Jak pan ocenia nasz program "Szkoła bez przemocy"?

- To jest coś wyjątkowego - przymierze nauki, działania i komunikacji. Partnerstwo mediów na poziomie informacji dotyczących społeczeństwa, kształcenie profesjonalistów na dużą skalę, troska o prawdziwie naukową ocenę programów są wyjątkowe. Mogę tylko pogratulować promotorom tego programu.
- Przemoc w szkole jest często postrzegana jako rodzaj niegroźnych wybryków młodzieży.

- Trzeba pamiętać, że dręczone dziecko w szkole jest czterokrotnie bardziej narażone na próbę samobójczą. Ponadto, według badań FBI 75 proc. sprawców strzelanin w szkołach w Stanach Zjednoczonych było wcześniej dręczonych. Najpierw przychodziły do szkoły uzbrojone w obronie własnej, później… żeby się zemścić. Więcej niż jeden na pięciu uczniów, którzy wagarują, nie wraca do szkoły ze strachu przed przemocą. Koszt psychologiczny, społeczny, konsekwencje pod względem zdrowia publicznego są zatem istotne. Walka z przemocą w szkole jest koniecznością edukacyjną i… ekonomiczną.

- W jaki sposób diagnozować problem przemocy w konkretnej szkole?

- Nie należy zadowalać się opisem sytuacji wykonanym przez osoby dorosłe. Dorośli nie wiedzą wszystkiego, natomiast ofiary noszą w sobie wstyd. Trzeba rozmawiać z dziećmi, młodzieżą, personelem na temat tego, co zaszło. Przypomnę zdanie nauczyciela z Nowego Jorku Geoffreya Canadea "Dzieci są najlepszymi ekspertami w dziedzinie przemocy". O tak, one wiedzą, gdzie nie należy chodzić, na czym polega ich cierpienie i problemy. Powinniśmy nauczyć się ich wysłuchać.
- Czym jest mikroprzemoc i dlaczego radzenie sobie z nią jest tak istotne?

- Kiedy mamy do czynienia z wielokrotną, drobną przemocą, jak np. szturchanie, obrażanie zawsze spadające na te same ofiary, wówczas znajdujemy się w niebezpiecznym systemie, któremu należy położyć kres. Trzeba przerwać codzienną opresję, prawo silniejszego, które znajduje odzwierciedlenie nie tylko w brutalności, ale również w odrzuceniu. Przemoc szkolna wpływa na atmosferę szkoły, wyniki w nauce, nieobecności, utratę wiary w siebie i zachowania autoagresywne, z samobójstwem włącznie. Bycie ofiarą przemocy implikuje długotrwałe zmiany w psychice.

- Kieruje pan Międzynarodowym Obserwatorium Przemocy w Szkole. Jakie są jego główne zadania?

- Jest ich wiele, m.in. rozpowszechnianie badań naukowych dotyczących zjawiska przemocy w szkole, naukowa ocena tych badań, opracowywanie propozycji konkretnych działań, pomoc w kształceniu nauczycieli. Organizujemy międzynarodowe konferencje, publikujemy internetowy dziennik (www.ijvs.org). Pracujemy zarówno w Afryce, Ameryce Południowej, jak i w Europie.

Program "Szkoła bez przemocy" prowadzą Nowiny wraz z Fundacją Orange. Partnerem Programu jest Wydawnictwo Pedagogiczne Operon. Patronem Honorowym jest Prezydent RP.