Stowarzyszenie Historyków Sztuki chce, by rzeszowski pomnik Czynu Rewolucyjnego stał się zabytkiem

Stowarzyszenie Historyków Sztuki w pełni popiera starania młodych aktywistów miejskich z Rzeszowa (Grupa Dziki Rzeszów i Fundacja Rzeszowa) o zachowanie oraz wpisanie do rejestru zabytków pomnik autorstwa Mariana Koniecznego. W liście do Ewy Leniart, wojewody podkarpackiego przytaczają opinie działającej przy Stowarzyszeniu Głównej Komisji Ochrony Zabytków pod przewodnictwem Waldemara Baraniewskiego, prof. ASP.

Zwraca on uwagę, że "z inicjatywą wzniesienia pomnika, pierwotnie planowanego jako Pomnik Tysiąclecia Państwa Polskiego, wystąpił na początku lat 60. Włodzimierz Kozło - rzeszowski działacz społeczny, wcześniej legionista, żołnierz AK i więzień polityczny. Jego inicjatywa podjęta przez miejscowe władze została zmieniona ideowo i powiązana z bliżej nigdy nie sprecyzowaną ideą "walk rewolucyjnych". W drodze konkursu wybrano w 1968 r. projekt znanego rzeźbiarza, profesora krakowskiej ASP - Mariana Koniecznego. Miał on już na koncie kilka prestiżowych realizacji, w tym pomnik warszawskiej "Nike".

Dalej historycy przypominają, że Konieczny zaproponował pomnik nawiązujący symboliką do dwóch elementów z zakresu ikonografii bohaterstwa - liści laurowych i sztandaru: "jego osnową są dwa monumentalne liście laurowe (38 m wys.), silnie wydłużone i lekko oddzielone od siebie oraz spięte na pewnej wysokości draperią sztandaru i wplecionych weń postaci".

Przypominają, że pracami przy budowie kierował rzeszowski architekt i urbanista - inż. Władysław Hennig.

- Monument został bardzo starannie wykonany konstrukcyjnie, z wykorzystaniem najlepszych materiałów i technik. Koszty jego budowy przekroczyły 30 mln zł. Pomnik odsłonięto 1 maja 1974 r. W części rzeźbiarskiej, związanej formą sztandaru, Marian Konieczny umieścił z jednej strony ponadhistoryczne wyobrażenie zwycięskiej bogini Nike (zwaną "Nike Rzeszowską"), z drugiej zaś postaci chłopa, robotnika i żołnierza. Ani na pomniku, ani w jego otoczeniu nie ma wyobrażeń o charakterze ideowym, czy politycznym - piszą.

W latach późniejszych na szczycie pomnika dołożono herba miasta. Monument przez lata stał się znakiem rozpoznawczym Rzeszowa.

- Rzeszowski pomnik ze względu na jego historię, bezsprzeczne walory artystyczne i kulturowe powinien być objęty ochrona konserwatorską" - przekonują historycy sztuki. - Prosty zabieg konwersji, przekształcenia i wydobycia nowych znaczeń pozwoli na zachowanie tego znaczącego dzieła. Wzorem takiego postępowania może być historia z pomnikiem Władysława Hasiora na Przełęczy Snozka w Pieninach (tzw. "Organy"), który po usunięciu pierwotnych napisów dedykacyjnych otrzymał nową nazwę i treść "Ku Chwale".

ZOBACZ TEŻ: Czy Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie trzeba wyburzyć? O przyszłości pomnika rozmawiamy z Dariuszem Iwaneczko, dyrektorem oddziału IPN w Rzeszowie