Tajemnice ikon i obrazów Beksińskiego w Sanoku

W ikonie jest to tajemnica bóstwa, natomiast w malarstwie Beksińskiego tajemnica człowieka, który nie może pogodzić się z własnym kruchym bytem.

Sanocka kolekcja ikon należy do najpiękniejszych w Europie. Znajdują się w niej dzieła od XV do XIX wieku. Ukraińscy badacze podejrzewają, że ikona Chrystusa Pantokratora z Wujskiego jest jeszcze starsza. Ustalili, że pigment z tego dzieła jest taki sam, jak pigment XIV-wiecznej ukraińskiej ikony.

Ocalone od zniszczenia

Wiele osób uważa, że ikony znajdujące się w Sanoku, to obrazy uratowane w czasie Akcji "Wisła".

- Najcenniejsze dzieła pozyskano znacznie wcześniej. Trzon kolekcji stanowią ikony zgromadzone jeszcze przed wojną przez Muzeum Łemkowskie i Muzeum Ziemi Sanockiej - podkreśla Wiesław Banach, dyrektor Muzeum Historycznego.

Księża dobrowolnie przekazywali ikony do muzeum, gdyż były one uszkodzone.

- Wierni nie mogli modlić się do Chrystusa, który miał odprysk farby na twarzy - dodaje dyrektor. - Taką ikonę należało albo konserwować, co w tamtych czasach było problematyczne albo spalić. Wzięcie jej przez muzeum było więc przysługą. Zmieniały się także mody i ludziom te stare ikony już się nie podobały.

Czy wiesz, że…

Czy wiesz, że…

W okresie międzywojennym, od roku 1934, zamek pełnił funkcję Muzeum Ziemi Sanockiej, a badania z zakresu historii ziemi sanockiej prowadził Adam Fastnacht.

We wrześniu 1939 r. zamek został splądrowany. Później, w okresie okupacji, urządzono na zamku Muzeum Łemkowszczyzny.

W sierpniu 1944 r. lokalne władze niemieckie wywiozły z sanockiego zamku ocalałe najstarsze pamiątki kultury polskiej. Część z nich została odnaleziona po wojnie w okolicach Legnicy, a następnie przekazana do AGAD i archiwum rzeszowskiego.

Do roku 1946 w zamku mieścił się szpital wojskowy a później rusznikarnia.

Najstarsze ikony z kolekcji sanockiej wykonane są na deskach lipowych, natomiast te późniejsze - z XVII-XIX w. - na tańszych i łatwiej dostępnych deskach jodłowych i świerkowych

Zaśnięcie Matki Boskiej z Żukotyna to najstarsza ikona w sanockiej kolekcji - pochodzi z 1 poł. XV w.

Najstarszym zabytkiem zbioru sztuka sakralna kościoła katolickiego XV-XIX w. jest kamienna chrzcielnica z 2 poł. XV w. Pochodzi z nieistniejącego już, gotyckiego, kościoła św. Michała w Sanoku

Najcenniejszą i najstarszą monetą w zbiorach działu historycznego muzeum jest złota moneta celtycka. Znalezioną ją na terenach Polski w II w p.n.e. Jest to stater typu Nike - wierne naśladownictwo monet Aleksandra Macedońskiego.

Kamienne i krzemienne narzędzia i broń to najstarsze zabytki z epoki kamienia (do 1800 p.n.e.), prezentowane w zbiorach archeologicznych Muzeum. Zostały one pozostawione lub zagubione przez pierwszych osadników późniejszej południowo-wschodniej ziemi Sanockiej. Wykonane z miejscowego lub importowanego surowca.

Najcenniejszym obiektem w zbiorach portretów jest powstały w 1650 r. portret "Dama z wachlarzem" malarza holenderskiego Gijsberta Sybilli.

Jak czytać ikonę

Najstarsze ikony w większości malowane były w klasztornych warsztatach. Zakonnicy mieli dobrze opanowane rzemiosło, jak również posiadali wiedzę teologiczną. Na przykładzie Chrystusa Pantokratora z Nowosielec, który znajduje się w Sanoku, można prześledzić tę myśl teologiczną.

Chrystus w ikonie jest obrazem samego Boga Ojca. Siedzi na tronie z otwartym Pismem Świętym i podniesioną do góry dłonią, której palce układają się w imię "Jezus Chrystus". Otacza go płomienny, czerwony romb i mandorla, w której znajdują się Serafiny, Cherubiny i Trony. To wyraża panowanie Chrystusa nad światem anielskim. Chusta z czterema rogami symbolizuje czterech ewangelistów i panowanie Chrystusa nad czterema stronami świata ziemskiego.

Szept w komnatach zamku

Kolekcja ikon jest wystawiona w salach sanockiego zamku, gdzie można podziwiać również zrekonstruowany ikonostas. Dopełnieniem są sprzęty liturgiczne.

Odtworzenie cerkiewnego wnętrza mocno wpływa na zachowanie zwiedzających. Krążąc wśród ikon ludzie poruszają się wolno i mówią szeptem, tak jakby znajdowali się w świątyni.

- Ikony robią przejmujące wrażenie. Odwiedził nas kiedyś mężczyzna, który nie wiedział jak się zachować. Chciał ściągać buty, bo to otoczenie spowodowało, że poczuł się jak w miejscu sakralnym - wspomina Banach.

Dla dyrektora Muzeum Historycznego, pochodzącego z Wielkopolski, ikona była fascynującym, ale obcym światem. Lata pracy pozwoliło mu otworzyć oczy na jej tajemnice.

Drastyczny artysta, delikatny człowiek

Zupełnie inaczej jest z kolekcją obrazów Zdzisława Beksińskiego. Wiesław Banach był przyjacielem malarza i jako dyrektor muzeum został spadkobiercą całej jego spuścizny.

- Trudno jest pogodzić poczucie niezwykłości jego malarstwa z osobą, z którą kilkadziesiąt lat się obcowało, do której czuję tak silny osobisty stosunek, że ilekroć przychodzi mi o nim mówić, słyszę jego głos, uśmiech, czuję jego życzliwość i niezwykłą delikatność. Był to człowiek niezwykle życzliwy ludziom, ale artysta, który drastycznie mówił o swojej kondycji wewnętrznej. Kochał życie, ale nie mógł pogodzić się z przemijalnością życia. To ciągłe zmaganie się z problemem przemijania widzimy w jego obrazach - wyjaśnia Wiesław Banach.

Jak tu dojechać

Jak tu dojechać

Dojazd do Zamku ul. Zamkową. Parking dla samochodów osobowych na dziedzińcu zamkowym. Szczegółowe mapki dojazdu na stronach: www.muzeum.sanok.pl i www.museo.pl

Muzeum Historyczne zaczęło tworzyć kolekcję Beksińskiego jeszcze w latach 60., czyli zanim artysta został wylansowany. W latach 70. kupowało systematycznie obrazy malarza. Gdy zaś skończyła się umowa Beksińskiego z marchandem, kolekcja rozkwitła. Artysta sam odkładał dzieła, które miały trafić do Sanoka.

6 tysięcy prac

Przydatne adresy i telefony

Przydatne adresy i telefony

Muzeum Historyczne w Sanoku, ul. Zamkowa 2,
Tel./Fax (013) 46 306 09, e-mail: muzeum[at]muzeum.sanok.pl.
Muzeum Budownictwa Ludowego,
ul. Traugutta 3,
(dyrekcja, pracownie, biura),
tel. +48 013 463 09 04, +48 013 463 09 34,
tel./fax. +48 013 463 53 81
e-mail: [email protected]
Park Etnograficzny, ul. Rybickiego 3,
(kasa, rezerwacje przewodników),
tel. +48 013 463 16 72.
Centrum Informacji Turystycznej, ul. Rynek 14, tel. 013 46 360 60, 013 4644533
Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych "Karpaty", ul. Rynek 1 Wydział Promocji UM, tel. 465 28 28, 461 82 17, www: http://www.bieszczady-przewodnicy.pl, e-mail: [email protected]
Oddział PTTK "Ziemia Sanocka", ul. 3 Maja 2, tel. 46 321 71, 46 325 12, e-mail:[email protected]
PTTK Bieszczadzkie Schroniska i Hotele, ul. Mickiewicza 29, tel.: 46 310 13, 46 314 39, 46 301 23, e-mail: [email protected]

Kolekcję wzbogacił dar Zofii Beksińskiej, gdyż zgodnie z jej życzeniem, po śmierci, wszystkie obrazy, które posiadała, zostały przekazane do Sanoka. Tak samo postąpił syn malarza Tomasz, który w liście pożegnalnym poprosił ojca, by jego obrazy trafiły do "ukochanego Sanoka".

Po tragicznej śmierci Beksińskiego na mocy testamentu muzeum przejęło całą spuściznę artysty. Wtedy ze 100 eksponatów kolekcja rozrosła się do 6 tysięcy prac. Są to m.in. fotografie, rysunki, rzeźby.

- Beksiński należy do najważniejszych twórców XX wieku, a coraz większa liczba krytyków uważa, że to jeden z najważniejszych artystów w skali światowej - podkreśla Banach.

Ta sztuka to zwierciadło dla duszy

Kolekcja cieszy się olbrzymią popularnością, szczególnie wśród młodych ludzi, którzy godzinami potrafią kontemplować obrazy Beksińskiego.

- Jego sztuka wzmacnia poczucie indywidualności - uważa Banach,

Obrazy poruszają ludzi bez względu na wiek. Malarstwo Beksińskiego jest jak lustro dla duszy. Poprzez nie widz może się zmierzyć z tajemnicami, które są w nim samym.