Tak robi się pieniądze

W obiegu najwięcej mamy "miedziaków", czyli jedno-, dwu- i pięciogroszówek. Najbardziej zachodu wymaga wytwarzanie monet kolekcjonerskich. Zwłaszcza tych z dodatkiem złota czy bursztynu.

W Polsce producentem monet jest Mennica Państwowa. Powstają tu dwa rodzaje monet - obiegowe i kolekcjonerskie. Można je wykonywać na różne sposoby.

Zamówienie na monety mennicy przekazuje Narodowy Bank Polski. Ustala się harmonogram produkcji i zapotrzebowanie na dany nominał oraz precyzuje się termin wykonania pieniędzy. I produkcja rusza...

Sypie się drobiazg

Obiegowe monety robi się z gotowych krążków (tzw. monetarnych). Po skontrolowaniu jakości są one liczone i określona ilość trafia na zautomatyzowaną,
specjalistyczną prasę. W ciągu sekundy w prasie powstaje kilkanaście monet.

Bilon obiegowy o najniższych nominałach (1, 2 i 5 gr) wykonywany jest z
mosiądzu manganowego. Monety: 10, 20, 50 gr oraz 1 zł produkuje się z miedzioniklu. Te o nominale 2 i 5 zł wykonywane są z dwóch stopów: miedzioniklu oraz brązalu.

Gotowe monety pakowane są w foliowe saszetki, te w worki, zaś worki w
opakowania zbiorcze. Tak zapakowane pieniądze przekazywane są do emitenta. W Polsce to Narodowy Bank Polski.

A TO CIEKAWE

A TO CIEKAWE

* Swego czasu nasza mennica produkowała w kooperacji ze znanym niemieckim producentem, dużą ilość krążków przeznaczonych na monety 1 euro. Pojawiły się nawet pogłoski, że Polska produkuje monety euro.

* Mennica produkuje nie tylko złotówki. ale także np. monety dla Filipin, Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Cypru, Dominikany, Gruzji, Izraela, Kirgizji, Luksemburga i Ukrainy.

* Również Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych produkuje banknoty dla innych krajów. Z naszych usług korzystają m.in. Słowacy. W niedalekiej przyszłości ma zacząć także produkcję banknotów euro dla jednego z państw europejskich.

Złota moneta z dodatkami

Wykonywanie monet kolekcjonerskich jest procesem znacznie bardziej złożonym.

- Wymagania jakościowe są o wiele wyższe - mówi Tomasz Klonowski, dyr. Działu Produkcji w Mennicy Polskiej S.A. - By wizerunek był precyzyjnie odwzorowany, moneta jest tłoczona kilkakrotnie. Niekiedy potrzebne są dodatkowe operacje jak np. nanoszenie napisu na obrzeżu monety, wykonanie nadruku, przyklejanie dodatkowych elementów z materiałów niemetalicznych jak bursztyn, cyrkonia, itp.
Monety okolicznościowe i kolekcjonerskie produkowane są m.in. ze srebra i złota, często maja dodatki np. z bursztynu.

- W odróżnieniu od zwykłych monet pakujemy je w plastikowe kapsuły, a złote -
dodatkowo w pudełka z załączonym certyfikatem, zawierającym dane techniczne
monety oraz krótki opis - tłumaczy dyr. Klonowski.

Ceny monet uncjowych nie są stałe i zależą głównie od cen złota na Giełdzie Londyńskiej oraz kursu USD.

W plastelinie i gipsie

Aby moneta kolekcjonerska trafiła do produkcji, potrzebny jest projekt. Zazwyczaj wykonuje się go ręcznie, chociaż coraz częściej artyści korzystają z komputera. Kiedy projekt uzyska akceptację emitenta, na jego podstawie artysta tworzy powiększoną plastyczną wizję monety w podatnym materiale (np. plastelinie). Ułatwia to dopracowanie szczegółów.

- Właściwy model monety powstaje w gipsie - opowiada Klonowski. - Kiedy zatwierdzi go emitent, przekazywany jest do nas jako projekt realizacyjny.

[obrazek3] Wioletta Gruszecka-Kolek prezentuje kolekcjonerską monetę z wizerunkiem Ojca Świętego Jana Pawła II. Na całym świecie jest tysiące monet z naszym Papieżem.Od gipsu do laseru

Gipsowy projekt trafia na skaner laserowy, który odczytuje najdrobniejszych nawet szczegóły. Dane zapisane zostają w postaci cyfrowej w pamięci komputera i wędrują do precyzyjnej obrabiarki, która graweruje w stali wizerunek monety w rzeczywistych wymiarach.

Otrzymany w ten sposób prototyp wymaga jeszcze dopracowania. Grawer wprowadza drobne poprawki i likwiduje niepotrzebne ślady obróbki. Teraz prototyp jest hartowany dla uzyskania lepszej twardości i trwałości.

Ale to nie koniec. Wykonywanie stempli wprost z prototypu z zasady nie jest możliwe ze względu na jego małą trwałość. Dlatego najpierw wykonuje się z niego matrycę, z niej kolejny prototyp i dopiero z tego ostatniego wyciska się w potężnej prasie hydraulicznej stemple robocze. Te są hartowane, polerowane i chromowane. Chrom skutecznie chroni wizerunek przed zarysowaniem lub uszkodzeniem. No i nareszcie... Mamy stemple!

Banknoty - na początek rysunek

Banknoty produkuje się w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych.

- Pracuje przy niej cały sztab ludzi, na czele z projektantami, rytownikami, papiernikami, giloszerzami i drukarzami - opowiada Arkadiusz Słodkowski, rzecznik PWPW.

Proces przygotowania i produkcji banknotu rozpoczyna się w momencie, kiedy do Wytwórni trafi projekt graficzny. Już na tym etapie przygotowuje się koncepcję zabezpieczeń banknotu, tak, aby były odpowiednio wkomponowane w grafikę.

Papier trzeba przygotować

Po akceptacji projektu, w papierni Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych przygotowuje się tzw. eguter do umieszczania znaku wodnego w papierze (jest to wieloetapowa praca, którą rozpoczyna wykonanie rzeźby w wosku). Następnie na unikalnych, tzw. okrągłositowych maszynach, wytwarzany jest papier z wielotonowym znakiem wodnym oraz nitką zabezpieczającą.

Równocześnie trwa proces przygotowania do druku. W przypadku elementu, który ma być drukowany techniką "stalorytniczą" (najczęściej jest to portret), rytownik przenosi na metalową płytkę wizerunek namalowany na projekcie akwarelą. Jest to ręczna, artystyczna praca, wykonana w jednym egzemplarzu (płyty oryginałowe są następnie przechowywane w skarbcu).

Elementy drukowane techniką offsetową, jak np. tła, projektowane są komputerowo. Przygotowanie do druku kończy się na wykonaniu materiałów (m.in. płyt) służących do druku poszczególnymi technikami.

Zdjęcia pochodzą z wystawy monet kolekcjonerskich i medali poświęcanych pontyfikatowi Jana Pawła II, jaką zorganizowano w połowie maja w rzeszowskim oddziale Narodowego Banku Polskiego.

Z maszyny na maszynę

Druku banknotów składa się z wielu faz. Pierwszą jest druk offsetowy - równocześnie po obu stronach drukowane są tła. Częściowo zadrukowane arkusze, zanim trafią do następnej maszyny, muszą kilka dni suszyć się na półkach.

Na maszynach stalorytniczych - najpierw z jednej a po kilku dniach z drugiej strony - drukuje się postaci i pozostałe elementy, które w dotyku są wypukłe. Na maszynach sitodrukowych drukuje się najczęściej (jedynie przy druku banknotów kolekcjonerskich) element zmienne optycznie - zmieniający kolor w zależności od kąta patrzenia.

W przypadku banknotów o wyższych nominałach kolejnym etapem jest umieszczenie złotej folii lub hologramu metodą tzw. hot-stampingu ("na gorąco"). Stamtąd arkusze trafiają do maszyny numerującej, następnie krojone są na pojedyncze banknoty.

- Ponieważ ludzkie oko jest zawodne, kontrolujemy swoje wyroby automatycznie - w nowoczesnej maszynie sortującej, którą ma tylko kilkanaście takich zakładów na świecie - mówi Słodkowski. - Banknoty wydrukowane nierówno, w innych odcieniach barw lub z usterkami, są odrzucane, a następnie komisyjnie niszczone.
Gotowe banknoty są transportowane do Skarbca Narodowego Bank Polskiego.

Masa zabezpieczeń

Jednym z najważniejszych etapów produkcji banknotów jest ich zabezpieczanie przed fałszerzami. Eksperci PWPW tak je komponują, aby każdy mógł zweryfikować autentyczność banknotu, nawet na pierwszy rzut oka.

W polskich banknotach zabezpieczeniami są wypukłe elementy, znak wodny, elementy zmienne optycznie (zmieniające kolor w zależności od kąta padania światła), różnorodne tła sprawiające wrażenie trójwymiarowej przestrzeni, hologramy (na nominale 200 zł), rysunki widoczne pod światło i specjalne farby (magnetyczne, świecące w ultrafiolecie, czy też widoczne w podczerwieni). W strukturze papieru umieszczone są również nitki zabezpieczające, a mogą być stosowane także specjalne włókna.

Tak więc pieniądze to prawdziwe dzieła sztuki. Choćby dlatego powinniśmy je... gromadzić, oszczędzać i szanować.