Tarnobrzeg. Niezwykle cenne dokumenty żydowskie ktoś przesłał w szarej kopercie do muzeum! (ZDJĘCIA)

To jeden z niewielu przypadków, kiedy ktoś anonimowo przekazuje dary dla muzeum.
- W tamtym tygodniu przyszedł do nas list, w szarej dużej kopercie, bez nazwiska nadawcy. Po jego otwarciu okazało się, że wewnątrz jest kilkanaście niezwykłych dokumentów związanych z historią tarnobrzeskich Żydów - nie kryje radości doktor Tadeusz Zych, dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Tarnobrzega. - To rzeczy fantastyczne, pokazujące fragment historii Żydów tarnobrzeskich. Dla nas ważne podwójnie. Po pierwsze dlatego, że Żydzi do początków XX wieku stanowili większość mieszkańców Tarnobrzega. Po drugie, mimo że to była większość mieszkańców miasta, nasze muzeum posiada bardzo mało judaików, czyli przedmiotów związanych z historią Żydów.

Jak wyjaśnia doktor Zych, ta mała liczba judaików bierze się z kilku powodów. - Po pierwsze zagłada Żydów to zagłada nie tylko fizyczna osób, ale to również wszystkiego tego, co Żydom towarzyszyło - wyjaśnia historyk. - Żydzi, kiedy byli wyrzucani z Tarnobrzega na początku października 1939 roku, mogli zabrać ze sobą tylko to, co unieśli w rękach, co zostało im dozwolone do zabrania. Wszystkie inne rzeczy pozostały w domach.

Po drugie domy pożydowskie zostały bardzo szybko przejęte - najpierw przez Niemców i ogołocone z wszystkich wartościowych przedmiotów, a następnie przejęte przez tych, którzy z różnych powodów pojawili się w Tarnobrzegu i szukali mieszkania, jak chociażby przesiedleni z Rawicza w grudniu 1939 roku (około tysiąca osób). Dla nowych właścicieli mieszkań żydowskich te przedmioty, a szczególnie dokumenty, nie stanowiły żadnej wartości, więc się tego zazwyczaj pozbywali.

- Trzeci powód to taki, że to, co przetrwało wojnę i śmiem twierdzić znajduje się jeszcze w Tarnobrzegu, jest ukrywane. Ludzie nie chcą się tym chwalić, po prostu boją się oskarżeń, że jeśli przyjdą i pokażą dokument żydowski to ktoś pomyśli, iż zajął majątek żydowski, że na majątku żydowskim się dorobił - dodaje doktor Tadeusz Zych. - Tym bardziej korzystając z okazji chcę temu anonimowemu darczyńcy serdecznie podziękować, bo mógł to wyrzucić, mógł spieniężyć, a zdecydował się przesłać do naszego muzeum. I jednocześnie chcę zaapelować do innych osób: jeżeli mają jakiekolwiek rzeczy związane z historią Tarnobrzega, oczywiście nie tylko te żydowskie, jakiekolwiek rzeczy, jakikolwiek dokument wydający się nieistotny, nieważny, to żeby zamiast wyrzucić na śmietnik, zamiast spalić, przekazali do muzeum.

Dyrektor muzeum dodaje, że okres ostatnich kilku miesięcy był bardzo dobry pod tym względem. Swoje zbiory - bezcenne, fantastyczne dokumenty czy zdjęcia związane z historią miasta przekazali między innymi Anna Żarów, Marek Freyer czy Marek Oko.
W szarej kopercie, którą ktoś 12 maja wysłał z Tarnobrzega, znajdowały się między innymi sporządzone odręcznie akt zawarcia małżeństwa, przedmałżeńska intercyza (w języku polskim) czy list w języku hebrajskim. To dla historyków i muzealników niezwykle cenne skarby. Na jednym z dokumentów jest pieczęć austro-węgierska ze sznureczkiem żółto-czarnym (barwy Cesarstwa Austrii). Na jednym z dokumentów jest podpis adwokata i burmistrza Tarnobrzega, doktora Antoniego Surowieckiego oraz notariusza Antoniego Ruzamskiego, ojca znakomitego malarza związanego z Tarnobrzegiem, Mariana Ruzamskiego.