Turystyczny biznes na podziemiach i lochach - planują przedsiębiorcy i burmistrz Przeworska

Przy rozkopanej ulicy Piłsudzkiego w Przeworsku siostry z pobliskiego klasztoru. To za ich sprawą robotnicy odkopali wejście do lochu, bo właśnie tędy doprowadzany jest do klasztoru wodociąg.

- Myślę, że to odkrycie nie zablokuje naszej inwestycji - martwi się siostra Mirosława ze zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia. Podobnie jak pozostałych widzów intrygują ją odkopane piwnice.

- Do czego mogły służyć?

Jest też burmistrz Janusz Magoń, są muzealnicy, archeolodzy i sporo gapiów. Dziś już za późno na wyprawę pod ziemię. W wąskim rowie czernieje otwór. Trudno bez latarki dojrzeć tam coś więcej. Umawiamy się z burmistrzem na środę rano.

Wchodzimy do lochu

Przed godz. 9 spotykamy się przy wykopie. Towarzyszą nam dwie osoby i robotnik. Musi rozkopać nieco wejście, żeby bezpiecznie wczołgać się do piwnicy. Wciskam się nogami do przodu. Pilnuję, żeby osypujący się piach nie zniszczył aparatu. Za mną wchodzi burmistrz.

- Przydałby się jakiś kask - mówi, gdy wciskając się przez ciasny otwór, zahacza głową o cegłę. Reszta zespołu woli zostać na powierzchni. - Będziemy was ubezpieczać - śmieje się Henryk Prochowski, dyrektor Miejskiej Biblioteki w budynku dawnego "Sokoła" po przeciwnej stronie ulicy.

Komora na wino?

W świetle latarki oglądamy wnętrze. Jestem nieco zaskoczony - spodziewałem się, że komora będzie większa.

- O, tutaj był jakiś tunel. Szkoda, że zasypany - żałuje burmistrz Magoń. Wysoki na ponad 2 metry loch został wybudowany równolegle do murów miejskich. Druga odnoga, nieco węższa, kierowała się równolegle do ulicy Piłsudskiego. Ze spadkiem w dół. Na razie nie dowiemy się, dokąd prowadzi, bo też jest zatarasowana ziemią. Znajdujemy jakieś skorupki.

Przed nami była tu tylko archeolog, Anna Dobrawa Jaracz. W komorze znalazła fragmenty ceramiki i trochę kości zwierzęcych.

Nadzór archeologiczny czuwał tu od kilku dni, czyli od czasu, gdy rozpoczęto w tym miejscu budowę wodociągu dla klasztoru. Archeolodzy są bardzo ostrożni w datowaniu odkrytej komory.

- Mury, pod którymi ją wykopano, zbudowano w XVI wieku. Piwnica jest prawdopodobnie późnośredniowieczna - ocenia wstępnie dr Aleksander Dzbyński, kierownik nadzoru archeologicznego.

Miasto stoi na podziemiach

Chcemy sprawdzić, czy do odkrytej komory można dojść od strony dzwonnicy przy pobliskiej farze. To dawny kościół zakonu bożogrobców - rycerzy krzyżowych sprowadzonych do Przeworska w XIV wieku. Sąsiadująca z nim dzwonnica. Wkomponowana w średniowieczny mur stanowiła element systemu obronnego. Z księdzem prałatem dr Stanisławem Szałankiewiczem sprawdzamy wnętrze wieży. Niestety, wszystkie otwory są zamurowane.

- Wiele lat temu z tej wieży szedłem podziemnym korytarzem w stronę obecnego "Sokoła" - opowiada Andrzej Świtalski, przeworski regionalista, autor wielu artykułów o historii miasta. - Możliwe, że ten korytarz łączy się z odkrytą właśnie piwnicą, bo w pewnym momencie też był zasypany ziemią.
Stanisław Markowski, pracownik kancelarii parafialnej, zaprasza nas do podziemi kanonii. To niedaleko. Jesteśmy w dużej komorze.

- Nie spodziewałem się, że są takie miejsca w naszym mieście - dziwi się burmistrz. W jednej z komór można by na upartego kręcić kółka "maluchem".

Wysoka na ponad cztery metry, robi wrażenie. Długie tunele biegnące w kierunku miasta obmurowane są nową cegłą.

- Tu kiedyś proboszczowie przechowywali wino mszalne - wyjaśnia Markowski.

Znaleźli w lochu Tatara

Dla starych przeworszczan odkrycie lochu przy ulicy Piłsudskiego to żadne zaskoczenie. Prasa w XIX wieku donosiła o zawaleniu się stropu lochu koło kościoła bożogrobców. Ówczesny pleban wykłócał się z magistratem o remont drogi, bo zawalony loch uniemożliwiał mu przejazd z plebanii do miasta.

- Później w obrębie murów starego grodu też zdarzały się takie przypadki - wspomina Andrzej Świtalski. Około 1930 roku, gdy budowano kamienicę Buchsbauma, robotnicy odkryli trzykondygnacyjne piwnice. Tam, w jednym z korytarzy Henryk Krzan, fryzjer, który miał zakład przy ul. Kilińskiego, znalazł - jak twierdził - szczątki człowieka i… konia. Ludzie opowiadali, że był to Tatar, który zapuścił się tu w czasie najazdu na miasto.

Zrobimy w podziemiach turystyczny biznes

Odkrycie lochu przy ul. Piłsudskiego dało burmistrzowi Magoniowi impuls do działania.

- Na początek zlecimy inwentaryzację podziemi na terenie całego miasta. Są firmy, które potrafią to zrobić.

Wszystko po to, by podziemne składy, komory i tunele zagospodarować. Chociaż ich część. Tak jak to zrobiono w niektórych miastach. Burmistrz jeździ trochę po Polsce i podpatruje dobre przykłady. Pewnie jednak nie wszystko można zrobić, tak jakby się chciało.

- Przy dużym rozdrobnieniu własności trudno byłoby wytyczyć jedną trasę podziemną - głośno myśli burmistrz.

Pasjonaci już działają

- Tu mogą być galerie, kawiarnie, może puby - zastanawia się Henryk Pelc, który jako amator bada przeworskie podziemia od kilku lat. Zrobił rejestr takich miejsc. Większość sfotografował i opisał. Chce wydać książkę na ten temat. Swoją wiedzą chętnie podzieli się z władzami miasta. - Skoro ma to służyć miastu, to czemu nie? - deklaruje.

Burmistrz ma nadzieję, że przy pomocy takich zapaleńców w przeworskich lochach znowu zatętni życie.