Urodzeni po roku 1989 roku idą po władzę

To oni budowali fundamenty obecnego wolnego rynku w Polsce. W niekonwencjonalny sposób zajmowali dziewicze obszary gospodarki i polityki.

Pozbawieni etosu walki Solidarności i cech obecnie wchodzącego w dorosłe życie, roszczeniowego Pokolenia Y. To ludzie Pokolenia Wielkiej Zmiany.

Chodzi o generację Polaków, którzy w dorosłe życie weszli po 1989 r., czyli roku Okrągłego Stołu i częściowo wolnych wyborów parlamentarnych do tzw. Sejmu Kontraktowego.

Czy ktoś pamięta kiełbaski sprzedawane na parkingach tuż przy jedynej (wtedy) w Polsce autostradzie? Samo "zdrowie", biorąc pod uwagę ołów, który zostawiały przejeżdżające obok takiej restauracji pod chmurką samochody.

Ale to był wtedy "Zachód", jedzenie w iście amerykańskim, a więc kapitalistycznym stylu. Zwłaszcza jeżeli właściciel takiego przybytku na tekturowym pudle napisał "grill". A czy pamiętacie rozkładane na prowizorycznych bazarach polowe łóżka, na których rodziły się wielkie biznesy?

Pirackie kasety muzyczne i video, podrabiane perfumy, ubrania, buty schodziły jak woda. Nikt się wtedy nie przejmował prawami autorskimi. Tak rodziła się dzisiejsza klasa średnia.

1918, 1945, 1989

- To pokolenie było do tej pory słabo opisane. Zasługuje ono jednak na spójny portret - twierdzą autorzy raportu "Ukąszeni Wolnością - portret Pokolenia Wielkiej Zmiany". Ośrodek analityczny THINKTANK i magazyn Malemen stworzyli go w ramach projektu "Re-definicje". Do dyskusji zaprosili ponad sześćdziesięciu ekspertów - analityków, socjologów, psychologów, ekonomistów, menedżerów, ludzi kultury, mediów, księży, artystów. Spisali ich obserwacje. Bardziej skupili się na ludziach z tej generacji, którzy dzisiaj tworzą szeroko rozumianą klasę średnią.

Generalny wniosek? W Polsce, w ostatnich wiekach były tylko takie trzy wyjątkowe okresy. Lata 1918, 1945 i 1989, czyli zakończenie I i II wojny światowej oraz upadek komunizmu w Polsce.

A po tych wydarzeniach generalna zmiana, odbudowa kraju na nowych zasadach. Dotychczas sporo, często nostalgicznie mówiło i pisało się o PRL-u. Dużo było i jest o Polsce międzywojennej. Dlaczego tak mało jest o Generacji Wielkiej Zmiany?

- Przedstawiciele tego pokolenia mają kilka cech wspólnych. Wchodzili w dorosłe życie po 1989 r. i aktywnie skorzystali z pojawiających się wówczas możliwości. Odnieśli relatywny życiowy i osobisty sukces. Doświadczyli "przyspieszonej konsumpcji" i raptownego podwyższenia jakości życia. Współtworzyli firmy oraz instytucje tworzone w latach 90. XX wieku. Odegrali dużą rolę w rozwoju gospodarczym - wyliczają autorzy raportu.

Dotknięci "świeżą" wolnością

Trzon Pokolenia Wielkiej Zmiany stanowią osoby urodzone w latach 1967 - 1977. Obecnie jest ich w Polsce 5,8 mln. Dzisiaj mają 36 - 46 lat. Jednak do tego pokolenia autorzy tego raportu są skłonni zaliczyć również część dzisiejszych 50 i 60 - latków.

- Istotniejszy od wieku jest stan umysłu. Najważniejszym wspólnym doświadczeniem tej generacji było dotknięcie "świeżej" wolności. To powoduje, że pokolenie to jest szczególnie na nią czułe - czytamy w raporcie.

Dorota Chrobak, dziennikarka Radia PiN, jedna z ekspertek, zauważa, że cechą tego pokolenia jest bardzo silna reakcja, wręcz bunt, gdy pojawia się zagrożenie utraty wolności.

Z raportu wynika, że ważną datą będzie rok 2014 r. Wtedy to urodzeni po 1968 będą stanowić już większość głosującego elektoratu, a trzy czwarte tej grupy swoje poglądy na świat wyrobiło po roku 1989. I choć owe poglądy formowały się często pod silnym wpływem dziadków, to badania wskazują na pojawienie się w tej grupie całkowicie nowych postaw.

- W ostatnich dziesięciu latach radykalnie wzmocniła się wiara w skuteczność wspólnego działania. O ile w 2002 r. raptem 50 procent badanych wyrażało przekonanie, że działając razem, można skutecznie rozwiązywać problemy, o tyle w 2012 r. przekonanych o tym jest już 72 procent - twierdzi Rafał Bauer, prezes Próchnik SA. Jednej z pięciu pierwszych firm w Polsce, notowanych na rodzącej się w 1990 r. warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych.

Zauroczeni wolnym rynkiem, gotowi na ciężką pracę

Jakie jest Pokolenie Wielkiej Zmiany? Scharakteryzowano je z pomocą siedmiu pojęć: rynek, przedsiębiorczość, sukces, patriotyzm, wiara, szczęście i styl życia.

Generacja Wielkiej Zmiany tworzyła wolny rynek i przyglądała się jego ewolucji. Zauroczył ją, zwłaszcza jak odkrył możliwości konsumpcyjne nieznane w PRL-u. Dla tego pokolenia był jednym z fundamentów światopoglądu. Cechą tego pokolenia jest przedsiębiorczość. Ale rozumiana nie tylko w ujęciu gospodarczym, lecz jako ogólna cecha charakteru.

- Przedsiębiorczość to chęć i zdolność do podejmowania różnych działań oraz inicjatyw. To pomysłowość, obrotność, operatywność. Jest czymś więcej niż tylko działalnością gospodarczą nastawioną na zysk - uważa Sławomir Lachowski, twórca mBanku.

Ludzie Wielkiej Zmiany byli i są przedsiębiorczy.Zakładali firmy, partie polityczne, stowarzyszenia. Jednak nie dali sobie rady z przekazaniem następnym pokoleniom swojego "genu przedsiębiorczości".

Młodsze pokolenie Y bardziej nastawione jest na to, aby brać. Od handlu na rozkładanym łóżku woli wygodny samochód służbowy, laptop i smartfon. A do tego oczywiście niezła pensja. Jeśli tego nie ma, to lepiej pozostać na utrzymaniu rodziców.

Sukces to coś krępującego

- W XIX i XX w. fundamentem patriotyzmu była walka zbrojna i poświęcenie dla dobra swojej ojczyzny. Obecnie tym fundamentem patriotyzmu jest praca dla swoich bliskich, dla swojego pokolenia, również dla swojego narodu. Dla silnej Polski potrzebny jest również taki codzienny patriotyzm, mało romantyczny, polegający na pracy - sądzi Krzysztof Domarecki, przedsiębiorca, założyciel i główny akcjonariusz Grupy Selena.

Według autorów raportu styl życia Pokolenia Wielkiej Zmiany, zwłaszcza klasy średniej, jest siłą sprawczą laicyzacji w Polsce. Generacja ta kwestionuje rolę Kościoła jako instytucji. Sensu szuka gdzie indziej, w różnych religiach lub rodzinie i najbliższych.

Częściej niż starsze pokolenia wierzy w siebie. Co ciekawe, mniejszą wagę, szczególnie w porównaniu z obecnie dorastającym pokoleniem Y, generacja wielkiej zmiany przywiązuje do pieniędzy. Wartości niematerialne, jak zdrowie, rodzina, miłość odgrywają większe znaczenie niż pieniądze.

Pokolenie dorastające po 1989 r. ma problem z sukcesem, czego nie mają współcześni igrekowie. Nie z jego osiągnięciem, lecz "dźwiganiem".

W wielu 40 i 50-latkach pokutuje przekonanie, że powodzenie to coś wstydliwego, czym lepiej się nie chwalić. To postawa rodem z PRL, w którym człowiek wybijający się zawsze był "podejrzanym".

- Sukces to nie tylko osiągnięcie celu, ale także pewnej satysfakcji moralnej. To uznane przez innych. Tego właśnie w Polsce nie ma. U nas sukces wiąże się z osiągnięciem celu. W sferze społecznej oznacza raczej ostracyzm (wykluczenie). Media nie mówią pozytywnie o ludziach, którzy dorobili się wielkiego kapitału, stworzyli organizacje gospodarcze, niezbędne do istnienia państwa - twierdzi prof. Łukasz Turski, fizyk.

Co po nas

Uczestnicy projektu Re-Definicje nie odpowiadają wprost, czy Pokolenie Wielkiej Zmiany jest generacją wygraną czy przegraną, czy jest wyjątkowym, bo w nietypowych czasach zaczynało dorosłe życie, czy zwyczajnym.

- Każde pokolenie ma swój czas i każde chce jakoś zmienić świat. Jak my zostaniemy ocenieni z perspektywy czasu? Co po sobie pozostawimy? Jedno jest pewne, nie powiedzieliśmy jeszcze ostatniego słowa - podsumowują autorzy raportu.

Ciekawy zatem może być rok 2014, gdy - według autorów raportu - ludzie tej generacji zdobędą zasadniczy wpływ na życie polityczne, jednym słowem: zaczną przejmować władzę. A może zostaną wypchnięci przez pokolenie Y?