W piwnicach sanockiego zamku powstaje galeria sztuki współczesnej [WIDEO]

To miejsce jeszcze niedostępne dla zwiedzających. Trwają ostatnie prace przy urządzaniu ekspozycji. Wiesław Banach, dyrektor Muzeum Historycznego postanowił wiekowe mury wykorzystać nieco przewrotnie - będą tłem dla galerii współczesnego malarstwa. Znajdzie się tu Blisko 240 prac ponad 60 artystów.

Piwnice, podobnie jak cały budynek, powstały w pierwszej połowie XVI wieku. Ma to potwierdzenie w źródłach, w których są zapisy dotyczące budowli. Inwentarz z 1548 roku mówi o drewnianych stropach. Z kolei w dokumencie datowanym 10 lat później jest mowa o sklepieniach murowanych. Z małymi różnicami przetrwały do dziś.

Kiedyś do każdej z piwnic wiodło wejście z zewnątrz. Po wąskich schodach przy zamku wtaczano do piwnic beczki z winem i miodem. W zimnych, wilgotnych wnętrzach przechowywano też wszelkie inne wiktuały, np. słoninę.

- Trudno to sobie dziś wyobrazić, ale dawniej na zamkowym dziedzińcu pasały się świnie, biegały kury. Poza tym, że był to zamek królewski, było tu przecież gospodarstwo - przypomina Banach. Jak mówi smród z przechowywanych w piwnicach zapasów przez drewniane stropy bez trudu przenikał do zamkowych sal. - Stąd decyzja, by je zastąpić murowanymi, kolebkowymi sklepieniami.

Piwnice to najbardziej autentyczna część zamku, a tym samym - najstarsze miejsce w Sanoku.

Oryginalne portale i inne elementy architektury piwnicznego wnętrza zachowały się, bo kolejni użytkownicy nie mieli pomysłu jak je wykorzystać. Austriacy podczas zaborów bali się tu wchodzić, bo po tym, jak postawili ciężkie grube ściany na parterze i pierwszym piętrze (rozebrano je dopiero podczas remontu w latach 90.) mury zamku zaczęły pękać.

Muzeum Historyczne już nie raz przymierzało się do zaadaptowania podziemnej przestrzeni. Ale w warunkach wilgotności sięgającej 90 proc. żaden eksponat nie przetrwałby nawet paru dni.
Dopiero kompleksowa rewitalizacja wzgórza zamkowego i rozbudowa muzeum pozwoliły na odzyskanie piwnic dla celów ekspozycyjnych. Zostały osuszone, zainstalowano też specjalne gabloty "akwaria", w których znajdą się tak delikatne prace na papierze jak rysunki, akwarele czy grafiki.

Byliśmy pierwszymi dziennikarzami, którzy mogli zobaczyć jak przebiegają przygotowania do otwarcia nowej ekspozycji. Po podziemiach wędruje się jak w labiryncie. Każda z piwnic ma inną kolorystykę. - Chcemy, żeby w każdej panowała odrębna atmosfera - tłumaczy Banach.

Ekspozycję podziemnej galerii (pokazaną w całości po raz pierwszy) stworzą dzieła ofiarowane muzeum przez ostatnie 30 lat. W tym najważniejsza darowizna, Marii i Franciszka Prochasków. - Prochaska, sanoczanin, legionista, malarz i grafik, po I wojnie światowej, wyjechał z misją dyplomatyczną do Paryża - opowiada Banach. - W jego pracowni na Montparnesse gromadziło się liczne środowisko artystyczne.

Prochaskowie stworzyli imponującą kolekcję, którą przekazali do Muzeum Historycznego. Gromadzi prace ponad 60 artystów tworzących w XX wieku, m.in. Józefa Chełmońskiego, Tadeusza Makowskiego, Józefa Pankiewicza, Teodora Axentowicza, Olgi Boznańskiej, Jana Cybisa, Artura Nachta-Samborskiego.

Główną część stanowią obrazy i grafiki artystów związanych z Francją, w tym również École de Paris.

Oprócz polskich, zobaczymy dzieła artystów obcych: m.in. dwa jedyne w Polsce obrazy Manuela Ortiza czy grafiki Picassa i Kndinskiego. Kolekcję zamykają nazwiska twórców związanych z Sanokiem.

Ostatnia piwnica będzie zaskoczeniem dla zwiedzających. Tu wyeksponowane zostaną archeologiczne cymesy, m.in. słynna złota moneta celtycka z wykopalisk z podsanockiej Trepczy, najstarsza, jaka została odnaleziona na ziemiach polskich.

Muzeum planuje, że galerię będzie można zwiedzać od maja.