W Polsce zawsze przywiązywano dużą wagę do spisów ludności. Pierwszy odbył się w 1789 roku

Bez wątpienia najsłynniejszym spisem ludności w historii był ten przeprowadzony w Judei za czasów cesarza Augusta. Rzymianie przeprowadzali wówczas spisy ludności na podbitych terenach przede wszystkim po to, aby móc skutecznie ściągać podatek tributum capitas, który płacili mężczyźni w wieku 14-65 lat i kobiety w wieku 12-65 lat. Nic więc dziwnego, że Żydzi i inne podbite przez Rzymian ludy za ówczesnymi spisami nie przepadali. Zupełnie inaczej ma się historia spisów nowożytnych, one służą rozwojowi społeczeństw.

Pierwsze nowożytne spisy ludności przeprowadzono w Skandynawii, np. w Szwecji w 1749 roku. Dokładnie 40 lat później odbył się pierwszy spis na ziemiach polskich, zwany „Lustracyją dymów i podaniem ludności”. Odbył się on na podstawie Konstytucji z 22 czerwca 1789 roku. W spisie ujęto zarówno stan ludności, jak i jej strukturę społeczno-zawodową.

W czasach Księstwa Warszawskiego przeprowadzono dwa spisy, w 1808 i 1810 roku. Jednak w pierwszym spisie z 1808 roku pominięto znaczną część ludności. Warto dodać, że w 1810 roku powołano Biuro Statystyczne podległe pod Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Była to pierwsza centralna instytucja statystyczna na ziemiach polskich i jedna z pierwszych w Europie.

W czasach zaborów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej przeprowadzano spisy ludności, ale były to spisy na potrzeby państw zaborczych.

Po uzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku, trzy lata później przeprowadzono powszechny spis ludności, oparty już na nowoczesnych zasadach. Warto nadmienić, że w jego ramach zebrano dane dotyczące sierot wojennych, co było wówczas ewenementem na skalę światową. Sam spis, który wprawdzie nie objął jeszcze Górnego Śląska i części Wileńszczyzny, miał imponujący zakres tematyczny. Jego wyniki opublikowano nawet dla najmniejszej miejscowości. W sumie wydano 29 tomów, zawierających łącznie 6 milionów informacji.

Następny spis odbył się w 1931 roku i był to ostatni spis przed II wojną światową. W 1946 roku miał miejsce Powszechny Sumaryczny Spis Ludności. Trudno jednak uznać go za spis powszechny, ponieważ ustalenie składu ludności ograniczono do minimum. Dlatego też za pierwszy powojenny narodowy spis uznaje się ten przeprowadzony w 1950 roku. Zmiana granic Polski, ruchy przesiedleńcze ludności, wysiedlanie Niemców i osiedlanie się Polaków na Ziemiach Odzyskanych, to wszystko znalazło odzwierciedlenie w danych spisowych.

Kolejne spisy po II wojnie światowej przeprowadzano w 1960, 1970, 1978 i 1988 roku. W 1999 roku Sejm przyjął ustawę o Narodowym Spisie Powszechnym 2001. Przeprowadzono go w 2002 roku.

W 2011 roku odbył się pierwszy spis po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Po raz pierwszy został zrealizowany tzw. metodą mieszaną. Dane zbierano z systemów informacyjnych administracji publicznej, poprzez samospis internetowy, z wywiadów telefonicznych oraz wywiadów bezpośrednich prowadzonych przez rachmistrzów. Ci z kolei po raz pierwszy rejestrowali uzyskane dane na przenośnych urządzeniach elektronicznych.

Obecnie trwa Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2021. Dane uzyskane w jego wyniku, posłużą naszemu krajowi do opracowywania programów rozwojowych, określą poziom migracji obywateli Polski i posłużą spisową wiedzą na następne 10 lat.

Więcej na spis.gov.pl