Wycieczka: "Śladami kultury łemkowskiej"

Cerkiew w Szczawnym (fot. Anna Koziarz)Sanok - Mokre - Szczawne - Rzepedź - Turzańsk - Komańcza - Zyndranowa - Olchowiec - Krempna

Długość trasy: 120 km

Czas przejazdu: 3 godz.

Łemkowie to rusińska grupa etniczna zamieszkująca tereny Beskidu Niskiego oraz część Beskidu Sądeckiego i Bieszczadów. Jest to ludność posiadająca odrębne obyczaje, język, tradycje oraz budownictwo.

Proponowana wycieczka daje możliwość obejrzenia pamiątek pozostałych po ludności Łemkowskiej.

W Sanoku znajduje się jedno z najpiękniejszych w Europie muzeów na wolnym powietrzu - Muzeum - Skansen Budownictwa Ludowego.

Na terenie muzeum prezentowana jest kultura i dorobek takich grup etnograficznych jak Łemkowie, Bojkowie, Pogórzanie i Dolinianie. Zwiedzający mogą obejrzeć ekspozycję malarstwa ikonowego oraz ponad sto budowli drewnianych z okresu od XVII do XX wieku. Budynki posiadają w pełni urządzone i przystosowane do zwiedzania wnętrza.

Cerkiew w Rzepedzi (fot. Anna Koziarz)20 km na południe od Sanoka znajduje się wieś Mokre. Funkcjonuje w niej łemkowska grupa folklorystyczna "Osławianie". W Mokrem znajduje się również cerkiew łemkowska.

Kolejny punkt na trasie wycieczki to oddalona o 10 km miejscowość Szczawne.

Wieś leży na szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego. Znajduje się tutaj Cerkiew greckokatolicka pw Zaśnięcia Matki Bożej z 1888 r. Ikonostas z XIX wieku i polichromia z 1925 r. Brak światła, nabożeństwa odbywają się tylko przy świecach. Obecnie używana jako cerkiew prawosławna.

Rzepedź to wieś, która powstała w I poł. XVI wieku. Zamieszkiwali ją i do tej pory zamieszkują Łemkowie. Znajduje się tutaj drewniana cerkiew z 1824 roku pw. Świętego Mikołaja Biskupa oraz dzwonnica z początku XIX wieku.

Niekompletny ikonostas z XIX wieku, na ścianach polichromia z 1896 r. Powyżej cerkwi cmentarz z zachowanymi krzyżami i pomnikiem St Niezabitowskiego. Historia wsi związana jest również z działalnością Wincentego Pola, który po roku 1832 był jej właścicielem.

3 km na wschód od Rzepedzi znajduje się miejscowość Turzańsk.

Mieści się tutaj zabytkowy zespół cerkiewny, w którego skład wchodzą: cerkiew grekokatolicka pw. Michała Archanioła wybudowana w latach 1801-1803, drewniana dzwonnica z 1817 roku. Cerkiew łemkowska typu wschodniego zaliczana jest do obiektów szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego.

Cerkiew w Olchowcu (fot. Anna Koziarz)Z Turzańska trasa wycieczki prowadzi do Komańczy. Z obiektów zabytkowych zachowała się tutaj jedynie dzwonnica bramna z 1834 roku, która mieściła się przy dawnej cerkwi grekokatolickiej wybudowanej w 1802 roku.

Cerkiew doszczętnie spłonęła w 2006 roku. Do Komańczy przeniesiono w 1988 roku grekokatolicką cerkiew pw. Opieki Matki Boskiej ze wsi Dudyńce.

W Komańczy znajduje się także klasztor nazaretanek, który był miejscem internowania kardynała Stefana Wyszyńskiego w latach 1955-1956. Pokój, w którym mieszkał kardynał jest udostępniony do zwiedzania.

Kolejnym punktem wycieczki jest Skansen Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej - powstał w 1968roku założony przez mieszkańca Zyndranowej Teodora Gocza. Przez wiele lat muzeum funkcjonowało jako placówka prywatna, w zagrodzie łemkowskiej będącej niegdyś własnością pradziadka jego Teodora Kukieły.

Obecnie dalej prowadzone jest przez pana Gocza dopiero od 1990 roku doczekało się dofinansowania przez krośnieńskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Głównym obiektem skansenu jest chyża Teodora Kukieły pochodząca z 1860 roku. Do kurnej chaty w 1901 roku dobudowano kuchnię oraz komin. Stajnia pochodzi z 1923 roku, a chlew z 1934.

Wnętrze chaty jest rekonstrukcją biura pisarza wiejskiego, z archiwaliami,
książkami, listami i zdjęciami z terenu Łemkowszczyzny. Ponadto zgromadzono pamiątki z bitwy dukielskiej . W 1975 wystawiono na terenie skansenu pomnik poległych w walkach żołnierzy który został wysadzony w 1976 r. Od 1992 corocznie odbywa się festiwal Święta Tradycji Łemkowskiej na Pograniczu Kultur Od Rusal do Jana.
We wsi Zyndranowa żywe są tradycje łemkowskie, a ludność miejscowa posługuje się typową gwarą łemkowską.

18 km na północny zachód od Zyndranowej znajduje się Olchowiec. Wieś składa się z 16 posesji. Znajduje się tutaj drewniana cerkiew grekokatolicka z 1934 roku. Po wysiedleniach do 1953 r nie odprawiano nabożeństw. Gdy zaczęto odprawiać nabożeństwa w obrządku wschodnim doszło do walki o cierkiew. Gdy ekipa mająca rozebrać cerkiew w asyście milicji wkroczyła do wsi została powitana przez mieszkańców z siekierami i widłami.

Władza ludowa zamknęła cerkiew na kłodkę i oplombowała. Oficjalnie otwarta dopiero w 1978 r , służy jako świątynia greckokatolicka i rzymsko-katolicka. W cerkwi ciekawy ikonostas z 1989. Do świątyni prowadzi kamienny mostek, będący unikatem na Łemkowszczyźnie.

W części południowej wsi, zwanej Olchowiec-Kolonia znajduje się Muzeum Kultury Łemkowskiej.

Krempna to miejscowość oddalona od Olchowca o 13 km, lokowana na prawie magdeburskim w I poł. XV wieku. Znajduje się tutaj cmentarz wojenny oraz Cerkiew greckokatolicka pw śś Kosmy i Damiana z 1780 r. Ikonostas z 1835 r. W latach 60 i 70 XX wieku cerkiew nie funkcjonowała ponieważ wyznanie greckokatolickie według władzy nie istniało. Obecnie służy jako świątynia rzymsko-katolicka.
By zagłosować na wycieczkę "Śladami kultury łemkowskiej" wyślij SMS o treści nwycieczka.5 pod numer 71466. Koszt SMS-a 1,23 z VAT