Tramwaje w Przemyślu. W mieście miały jeździć jeszcze przed I wojną światową [ZDJĘCIA]

- Ostatnie 25-o lecie stanowi dla naszego miasta epokę rozrostu i wybijania się z rzędu mniejszych miasteczek w szereg miast stanowiących czoło niejako miast galicyjskich. W tym czasie Przemyśl podwoił się prawie i wyrósł w potężne trzecie w Galicyi miasto, liczące do 60.000 mieszkańców

- pisał autor wydanej w 1901 r. broszury "Tramway elektryczny dla Przemyśla"

Kilkustronicowa książeczka została wydana nakładem spółki tramwajowej w Przemyślu, w drukarni Józefa Styfiego z Przemyśla, a egzemplarz, z którego korzystamy, znajduje się w zdigitalizowanych zbiorach Podkarpackiej Biblioteki Cyfrowej.

Czasy przed I wojną światową to istotnie okres szybkiego rozwoju gospodarczego miasta. Związany on był z budową Twierdzy Przemyśl i ściągania do miasta sporej liczby żołnierzy Austro-Węgierskich. Przemyśl znajdował się wówczas pod zaborem austriackim.

Miasto rozrastało się, zwłaszcza dzielnica Zasanie, na lewym brzegu Sanu. Problemem stawała się szybka komunikacja. Mieszkańcy obserwowali, co się dzieje w innych, szybko rozwijających się miastach. W nieodległym Lwowie tramwaje pojawiły się już w 1880 r., podobno szybciej niż we Wiedniu, stolicy monarchii. Szybko zaczęto myśleć o elektryfikacji lwowskiej linii.

Przemyśl, a przynajmniej niektórzy jego mieszkańcy, nie chcieli być gorsi.

Jak wtedy argumentowano, że szybki transport, dostępny dla wszystkich warstw społecznych, sprzyjałby rozwojowi gospodarczemu miasta, handlu i przemysłu. Co ciekawe, już 110 lat temu, pod uwagę brano również względy sanitarne, bo raczej trudno mówić o trosce ekologicznej.

- Takim nowoczesnym, najtańszym i najbardziej sanitarnym - gdyż nie wytwarza ani dymu, ani kurzu - środkiem komunikacyjnym jest tylko tramway elektryczny

- przekonywał autor broszurki. Dodawał, że miasto będzie się jeszcze bardziej rozwijać, gdyż ludzie mający łatwy dojazd do centrum, będą się chcieli osiedlać na obrzeżach.

Autor miał na myśli dość kłopotliwy w utrzymaniu czystości transport konny.

Powstały w miarę dokładne plany. Miały powstać cztery główne linie.

Pierwsza, a zarazem najważniejsza łączyłaby Zasanie z miastem. "Szłaby przez najludniejsze ulice, a to":

• Trzeciego Maja,
• Kościuszki,
• Rynek,
• Kazimierzowska,
• plac na Bramie,
• Mickiewicza aż do toru kolejowego,
• "obok Sokoła" (ul. Konarskiego, budynek Centrum Kulturalnego),
• Dworskiego,
• do dworca kolejowego Bakończyce.

Druga linia:

• Wybrzeże Franciszka Józefa od "Wygody" (dzisiaj Wybrzeże Józefa Piłsudskiego),
• ul. Jagiellońska,
• plac na Bramie,
• ul. Słowackiego,
• do cmentarza.

Trzecia linia łączyłaby ul. Grunwaldzką z dwiema poprzednimi liniami, a czwarta łączyłaby z nimi ul. Strycharską (obecnie Wincentego Pola i Bohaterów Getta).

Linie miały być jednotorowe, z miejscami do wymijania. Łączna ich długość ok. 6 km. Kursowałoby ok. 8 do 10 wozów, ze średnią prędkości 12 km/godz.

- Urządzenie tramwayu nie jest wcale tanią rzeczą

- nie ukrywali autorzy koncepcji.

Koszt dwóch głównych linii oceniano na 800 do 900 tys. koron. Fortuna. Jednak autorzy koncepcji opracowali coś w rodzaju biznes planu, który przewidywał, że koszty budowy się zwrócą.

Przez ówczesną prasę przelała się szeroka dyskusja. Jedni pomysł popierali, inni krytykowali. Zachowała się książeczka "Tramwaj przemyski w świetle rzeczowej krytyki" autorstwa Kazimierza M. Osińskiego. Architekta, zasłużonego dla miasta,. Zdigitalizowana broszura znajduje się w zbiorach Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu.

Osiński przedstawia wyliczenia dotyczące kosztów budowy i funkcjonowania linii. Twierdzi, że sprawa budowa linii tramwajowej powinna być omawiana w gronie fachowców, a nie na ogólnych wiecach. Twierdzi, że inwestycja powinna być wykonana przez miasto, a nie spółki prywatne, które szybko zostałyby zdominowane przez obcy kapitał.

Ostatecznie nie przystąpiono do budowy linii tramwajowej.

Dlaczego?

Pewnie zdecydowały o tym ogromne koszty, a ponadto inwestycji nie sprzyjała sytuacja międzynarodowa. Wkrótce wybuchła I wojna światowa, a inicjatywa uruchomienia linii tramwajowej już nigdy nie była podejmowana w Przemyślu.

Jak mogłyby wyglądać tramwaje w Przemyślu? Prezentujemy zdjęcia tych pojazdów sprzed 1943 r. z Warszawy, Krakowa. Lwowa i innych polskich miast.