Zawołani po imieniu. Odsłonięcie kamienia pamięci pomordowanych w Brzostku [ZDJĘCIA]

Jan Jantoń wraz z żoną Bronisławą oraz czworgiem dzieci mieszkał w Woli Brzosteckiej, w niewielkim gospodarstwie rolnym. Gdy w połowie 1942 roku Niemcy, rozpoczęli w okolicy eksterminację ludności żydowskiej, do Jantoniów z prośbą o schronienie zwrócili się żydowscy znajomi z rodziny Fischów z Brzostku. Sara Hena i jej dzieci Ruchla, Feiga, Rojza oraz Mojżesz, a także wnuczka Estera, przez około trzy miesiące ukrywali się w domu rolników, a potem, z ich pomocą, w kryjówce w pobliskim lesie. Jantoniowie, prawdopodobnie przy wsparciu kilku innych mieszkańców wsi, dostarczali Fischom pożywienie.

8 grudnia 1942 r. w wyniku czyjegoś donosu zorganizowana została przez gestapo obława. Około godziny 11 gestapowcy odnaleźli ziemiankę. W tym czasie Jan Jantoń był razem z rodziną Fischów. Niemcy otworzyli ogień i zastrzelili wszystkich. Tam też zostali pochowani i spoczywają do dnia.

Z kolei Apolonia i Stanisław Gaconiowie mieszkali na pograniczu wsi Bukowa i Januszkowice. W połowie 1942 roku, gdy niemiecki okupant rozpoczął akcję likwidacji ludności żydowskiej, Gaconiowie przyjęli pod swój dach żydowską dziewczynkę. Dzięki prowadzonym badaniom udało się ustalić, była to córka Zeliga (Edmunda) Korzennika z Sowiny. Bezdzietne małżeństwo Gaconiów zaopiekowało się dzieckiem, przedstawianym dla niepoznaki jako nieślubna córka siostry Apolonii. Jednak w następstwie donosu, 28 maja 1943 roku Niemcy przeprowadzili rewizję. Torturowana kobieta powiedziała prawdę, w następstwie czego niemieccy żołnierze zamordowali i podopieczną, i jej opiekunów.

Podczas uroczystości odsłonięcia kamienia i tablicy upamiętniającej ofiary niemieckiej zbrodni obecne były rodziny zamordowanych Polaków: Maria Mikrut, córka zamordowanego Jana Jantonia, Wioletta Kurek - prawnuczka Jana Jantonia, Helena Mroczkowska - córka brata zamordowanego Stanisłąwa Gaconia oraz Ignacy Przywara - wnuk brata zamordowanej Apolonii Gacoń. Do obecnych swoje słowa na piśmie skierował Asher Roth, krewny rodziny Fischów, zamordowanej wraz z Janem Jantoniem.

- Cofnęliśmy się w podróży na przekór czasowi. Może w większości przypadków za późno. Za późno, żeby odnaleźć świadectwa, pamięć i odpowiedzi, jeśli takowe są, na straszliwą Zagładę, jaka rozegrała się w tym miejscu, które było domem, Ojczyzną (…) Kamienie przemówiły do nas - o współczuciu i odwadze, wykrzykując ból rozpaczy. Bohaterstwo człowieka, który postanowił iść za głosem swojego sumienia i serca. Odważny i wyjątkowy człowiek, który nie chciał stracić istoty swojego człowieczeństwa. I zapłacił za to najwyższą cenę. Drogi człowiek, którego tak chciałbym spotkać… - podkreślił Asher Roth.

Odsłonięcie kamienia w Brzostku to już 27. upamiętnienie w ramach programu „Zawołani po imieniu” realizowanego przez Instytut Pileckiego wspólnie z partnerami samorządowymi oraz rodzinami ofiar. Odsłaniane podczas uroczystości kamienie pamięci znajdują się na terenie kilku województw, a grono „Zawołanych po imieniu”, liczące obecnie 59 osób, wciąż się powiększa. Cały program został objęty Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości.