Zobacz, czego nie mielibyśmy dziś na Podkarpaciu, gdyby nie decyzja Stalina sprzed 70 lat

Na mocy porozumienia Polska odstąpiła ZSSR część terytoriów gmin: Bełz, Chorobrów, Dołhobyczów, Krystynopol, Uhnów, Tarnoszyn i Waręż, które należały do województwa lubelskiego. W zamian ZSRR odstąpił Polsce tereny położone w granicach gmin: Czarna, Lutowiska. Łobozew, Łomna, Ławrów, Stuposiany, Zatwarnica, a także miasto Ustrzyki Dolne. Wymiana obejmowała terytoria o powierzchniach 480 km kw.

Jaki był powód tejże wymiany? Bogate złoża węgla położone w tzw. kolanie Bugu, czyli na terenach, które Polska oddała ZSRR. Kilka lat po wojnie odkryli je polscy geolodzy. Umowa była przykrywką do przyklepania decyzji „czerwonego cara”. Józef Stalin po prostu uznał, że bogate złoża węgla są zbyt cenne, by mogła je eksploatować satelicka Polska.. I wkrótce po przejęciu tych terenów Sowieci wybudowali kopalnie. Wydobywano podobno kilkanaście milionów ton węgla rocznie.

CZYTAJ TEŻ: Zmiana granic w 1951 r. Jak Stalin wysiedlał ludzi znad Bugu i z Bieszczadów

Co dostaliśmy od Sowietów w zamian? Kawałek Bieszczadów, Gór Sanocko-Turczańskich. Góry, lasy, tereny użytkowane rolniczo, z wyczerpanymi złożami ropy naftowej. I zapewne z tego powodu rządzący Polską komuniści do ostatniej chwili trzymali w tajemnicy przed społeczeństwem informację o tym, jaki to „interes” ubili. Polacy dowiedzieli się o wymianie terytoriów dopiero w maju 1951 r.

Z drugiej strony, gdyby nie owa wymiana terytoriów, nie mielibyśmy dziś najwyższej w Polsce zapory wodnej w Solinie i największego w Polsce zbiornika sztucznego, jakim jest Jezioro Solińskie, które powstało po wybudowaniu zapory solińskiej w 1968 r. Plany budowy zapory na Sanie powstały już w 1921 roku. Właśnie na konieczność wybudowania zapory w Solinie na Sanie, który często wylewał, wskazywali komuniści, uzasadniając potrzebę wymiany terytoriów.

Ponurym chichotem historii wydaje się dziś to, że właśnie Stalinowi zawdzięczamy bezcenne cerkwie, rozsiane w powiecie bieszczadzkim, które przetrwały zawieruchy wojenne. Wśród nich ta najcenniejsza, bojkowska świątynia w Smolniku nad Sanem, która znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Zabytki przetrwały, bo po wojnie znalazły się w granicach ZSRR (unikatowa cerkiew z 1898 r. w Lutowiskach, niestety, została zburzona w 1979 roku, materiał z tej świątyni został wykorzystany do wzniesienia kościoła w nieodległym Dwerniku).

Warto dodać, że właściwie wszystkie bojkowskie świątynie w części Bieszczadów, która po 1945 roku znalazła się w granicach Polski, spłonęły w wyniku walk Wojska Polskiego z Ukraińską Powstańczą Armią i Akcji Wisła.

Dziś tereny, które zostały przyłączone do Polski przed 70 laty to szybko rozwijające się turystyczne zagłębie. Centralnym jego punktem jest Jezioro Solińskie. Ustrzyki Dolne to dziś zimowa stolica Podkarpacia. Ciekawostką jest fakt, że w 1951 roku odzyskaliśmy je wraz z pomnikiem Józefa Stalina. Stał sobie na ustrzyckim Rynku, został zburzony trzy lata później, a głowa znienawidzonego zbrodniarza podobno wylądowała w rzece Strwiąż, która odprowadza wody do Morza Czarnego. Z kolei Lutowiska - dziś stolica najmniej zaludnionej gminy w Polsce (4,57 osoby na kilometr kw.) - w 1951 roku nosiły nazwę… Szewczenkowo.

TEGO BY NIE BYŁO NA PODKARPACIU, GDYBY NIE DECYZJA STALINA: