Narodziny Rzeszowa

Na pytanie, czy były one dopiero fundacją Kazimierzowską, czy też dokonano jej raczej siłami jeszcze książąt ruskich, trudno dać pewną odpowiedź. Faktem pozostaje, że obszar górnego i środkowego biegu Sanu, w tym terytorium rzeszowskie, pozostawał w połowie XIV stulecia pod rządami króla Kazimierza Wielkiego, był intensywnie kolonizowany i zagospodarowywany.
Pozostaje faktem, że w 1354 r. miasto Rzeszów funkcjonowało jako organizm miejski na prawie magdeburskim, było też głównym ośrodkiem politycznym feudalnej włości rzeszowskiej, którą król przekazał za zasługi na polu dyplomacji Janowi Pakosławicowi ze Stróżysk. Pakosławic dbał o miasto i kościoły, przyczynił się do uformowania tu centrum włości rzeszowskiej, która obejmowała na przełomie XIV i XV w. miasto z warownią i ponad 30 osad wiejskich, a w XVI - XVIII w. rozrosła się do ogromnego latyfundium Ligęzów i Lubomirskich.

Prof. dr hab. FELIKS KIRYK

Prof. dr hab. FELIKS KIRYK

historyk okresu powojenngo, regionalista, publicysta, pedagog i pracownik naukowy. Przez wiele lat dyrektor Instytutu Historii Akademii Pedagogicznej w Krakowie. Autor blisko 400 publikacji naukowych. Specjalista historii średniowiecznej Polski i powszechnej.
emes

Dogodne położenie wobec szlaków komunikacyjnych sprawiało, że miasto odwiedzali licznie kupcy rodzimi i obcy. Dodając do tego obserwację, że większość dziedziców państwa rzeszowskiego dbała o rozwój miasta, można powiedzieć, że czasy staropolskie były w historii Rzeszowa okresem pomyślnym. Styk Małopolski i właściwej Rusi Czerwonej dodał jego dziejom kolorytu etnicznego. Pojawił się (między Polakami, Rusinami i Niemcami) żywioł izraelicki, stając się od końca średniowiecza trwałym składnikiem demograficznym i kulturowym miasta. Czasy rozbiorów dołączyły do niego znaczny procent obcej ludności urzędniczej z krajów austriackich i żołnierzy, wywodzących się z krajów monarchii Habsburgów.
Da mieszczaństwa i ludności wieśniaczej był Rzeszów ośrodkiem rzemiosła i wymiany towarowej, centrum szkolnictwa i ogniskiem kultury umysłowej. W historii miasta nie brakuje zatem osób wybitnych: hetmanów i generałów, uczonych i mecenasów sztuki oraz reformatów oświaty i szkolnictwa. Rzeszów miał nadto zawsze wielkich patronów lokalnych, pracujących dla jego podniesienia gospodarczego i kulturalnego. Miał własnych pisarzy i artystów, a także wybitnych działaczy politycznych.
Po drugiej wojnie stał się największym miastem w Polsce południowo-wschodniej, centrum administracyjnym, znacznym skupiskiem ludności, ośrodkiem przemysłowym, kulturalnym i naukowym. Rozrósł się w aglomerację miejską, wchłaniając okoliczne wsie. Kilkanaście lat temu został stolicą nowoutworzonej diecezji rzymsko-katolickiej.
Przypomnieć godzi się o powstaniu kilka lat temu, na bazie Wyższej Szkoły Pedagogicznej, filii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej oraz filii krakowskiej Akademii Rolniczej - Uniwersytetu Rzeszowskiego, o wydarzeniu dla dzisiejszego społeczeństwa Polski południowo-wschodniej równego niegdyś fundacji królewskiej wszechnicy krakowskiej.
Promocji tych wielokierunkowych osiągnięć dokonuje od lat regionalna rozgłośnia radiowa i regionalny ośrodek TV oraz prasa rzeszowska, dostrzegając rozwój nie tylko życia gospodarczego, naukowego i kulturalnego lecz także sportu i wychowania fizycznego, szpitalnictwa, a także filharmonii i teatru, muzeów, środowisk plastycznych i literackich.

10 najważniejszych dat z historii Rzeszowa według dr Grzegorza Zamoyskiego, historyka z Archiwum Państwowego w Rzeszowie

1341 - 46 - powstanie parafii na terenie Rzeszowa
1354 - nadanie miastu przez króla Kazimierza Wielkiego prawa magdeburskiego
1589 - miasto i całe dominium rzeszowskie przejął Mikołaj Spytek Ligęza, z którego osobą wiąże się najświetniejszy okres dziejów Rzeszowa
ok. 1654 - Jerzy Sebastian Lubomirski założył Kolegium Pijarskie, które wkrótce stało się słynną w regionie szkołą dla szlachty i mieszczan, a jego tradycje kontynuowane są z niewielkimi przerwami do dzisiaj
1773 - Rzeszów stał się stolicą cyrkułu pilzneńskiego, a od 1782 r. rzeszowskiego - od tej pory jest bez przerwy stolicą jednostek podziału administracyjnego: cyrkułu, powiatu, województwa
1845 - na mocy decyzji cesarza Ferdynanda I Rzeszów wszedł w poczet miast wolnych
1937 - 39 - budowa COP: powstanie nowoczesnego przemysłu w mieście
1942 - eksterminacja żydowskiej części ludności miasta
1945 - Rzeszów stolicą województwa
1992 - powołanie diecezji rzeszowskiej