O trzech braciach, co Polskę mieli w sercu

Takiego rodzeństwa, jak synowie Walerii oraz Adolfa Miterów, skołyszyńskich nauczycieli żyjących na przełomie XIX i XX stulecia, ze świecą szukać. Było ich trzech - Stanisław, Kazimierz i Zygmunt. Każdy wzbił się wysoko ponad przeciętność, jednak, co najważniejsze, braci wiele ze sobą łączyło - nie tylko więzy krwi i aktywność na polu nauki i sztuki. Wszystkich wyróżniało silne poczucie patriotyzmu, czego uzewnętrznieniem stała się prężna działalność niepodległościowa. Bo tym, o czym najbardziej marzyli, było oswobodzenie się ukochanej ojczyzny z rąk zaborców...

NajstarszyStarsi bracia, Stanisław i Kazimierz, byli legionistami. Pierwszy urodził się w 1890 r. Po ukończeniu krakowskiego gimnazjum studiował na UJ oraz uniwersytecie w Berlinie. W 1913 r. uzyskał tytuł naukowy doktora i został nauczycielem historii. Po godzinach prężnie działał w harcerstwie, Polskim Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” w Krakowie, Związku Strzeleckim i Towarzystwie Szkoły Ludowej. Był również autorem prac poświęconych ks. Piotrowi Skardze.

Po wybuchu I wojny światowej Stanisław wstąpił w szeregi Legionów Polskich. W 1915 r. ukończył Szkołę Podchorążych w Marmaros-Sziget i Kamieńsku, później służył w 3. kompanii I batalionu 6. Pułku Piechoty. Jako chorąży piechoty dowodził plutonem 3 kompanii, której potem został dowódcą. Życie najmłodszego z braci było krótkie - zmarł 22 października 1915 r. w wieku zaledwie 25 lat, jako ofiara bitwy pod Kostiuchnówką. Jego ciało spoczęło na Cmentarzu Podgórskim w Krakowie. Stanisława Miterę pośmiertnie odznaczono Orderem Virtuti Militari i Krzyżem Niepodległości.

Człowiek sztuki
Drugi z braci, Kazimierz, przyszedł na świat siedem lat po Stanisławie. Po wybuchu wojny podobnie jak on wstąpił do Legionów Polskich i służył w 1. Pułku Ułanów. Od 1915 r. był żołnierzem armii austriackiej. W 1918 r. zasilił Batalion Akademicki i walczył w obronie Lwowa i Przemyśla. Jako członek załogi pociągu pancernego „Smok” uczestniczył też w walkach pod Borysławiem i Lwowem. Początkiem 1919 r. został pojmany i uwięziony przez Ukraińców, wolność odzyskał po dwóch miesiącach. Później z batalionem kolejowym walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Gdy się skończyła, odbudowywał linie kolejowe na Kresach Wschodnich i pomagał przy repatriacji Polaków z Rosji.

Choć w każdej chwili z wielką odwagą gotów był przelewać krew za ojczyznę, miał duszę artysty i ciągnęło go do sztuki. Po 1922 r. studiował jednocześnie na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz Wydziale Historii Sztuki UJ. Był współzałożycielem Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków i redaktorem naczelnym „Głosu Plastyków”, w którym publikował też własne felietony. Ceniono go także jako malarza, ale z racji aktywnej działalności społecznej na wielu polach nie stworzył wielu prac. Malował głównie pejzaże, portrety i martwe natury, był również autorem wystroju malarskiego kościoła św. Katarzyny w Toruniu. Zmarł w wielu 39 lat - 17 listopada 1936 r. w Krakowie. Spoczywa na tamtejszym Cmentarzu Podgórskim.

Doktor w USANajmłodszy z braci, Zygmunt, na świecie pojawił się w 1903 r. Jako młodzieniec uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, walcząc w szeregach 6. Pułku Artylerii Polowej. Ukończył gimnazjum w Krakowie. Działał w harcerstwie - w 1920 r. zorganizował 9. Krakowską Drużynę Harcerską im. płk. Czachowskiego, był też komendantem Hufca Kraków-Podgórze. W 1929 r. został absolwentem Wydziału Górniczego Akademii Górniczej w Krakowie, gdzie uzyskał tytuł inżyniera górniczego.

W 1933 r. Zygmunt Mitera, jako pierwszy Polak, doktoryzował się w Colorado School of Mines w USA. Podczas pobytu za oceanem odbył też praktyki w Teksasie i w Kalifornii. W latach 1933-1939 prowadził wykłady z zakresu geofizyki stosowanej oraz kontynuował pracę naukową z myślą o habilitacji. Wybuch II wojny światowej przerwał jednak te plany. Równolegle z pracą naukową kierował działem geofizyki we lwowskiej Spółce S. A. Pionier, był również organizatorem i współwłaścicielem spółki geofizycznej Geotechnika we Lwowie. Wykładał też na lwowskim Uniwersytecie Jana Kazimierza. Był autorem wielu publikacji naukowych oraz członkiem polskich i zagranicznych towarzystw geologicznych.

Od jesieni 1939 r. jako docent miał rozpocząć prowadzenie wykładów na Akademii Górniczej w Krakowie. Jednak tuż po wybuchu II wojny światowej, podczas kampanii wrześniowej jako podporucznika rezerwy zmobilizowano go do kompanii łączności 5. Dywizji Piechoty. Po 17 września został aresztowany przez Sowietów a następnie osadzony w obozie w Starobielsku.

Zygmunt Mitera również nie dożył sędziwego wieku. Wiosną 1940 r. został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie oraz pogrzebany w Piatichatkach. Od 2000 r. jego szczątki spoczywają na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie.