Ogólnopolska Parada Straży Grobowych "Turki" od 30 lat zachwyca mieszkańców Podkarpacia

„Turki” to potoczna nazwa oddziałów wielkanocnej straży grobowej, które pełnią wartę przy symbolicznych grobach Chrystusa w kościołach, w okresie od Wielkiego Piątku do Rezurekcji (Wielkiej Niedzieli). Dla podtrzymania tej unikatowej tradycji wielkanocnej w 1993 roku w Grodzisku Dolnym Ośrodek Kultury zorganizował widowisko pod nazwą Wielkanocna Parada Straży Grobowych „Turki” z zamierzeniem jej corocznego kontynuowania.

Słoneczna pogoda dopisała tegorocznym obchodem święta znanego na całym Podkarpaciu. Najpierw tradycyjnie odbyła się msza św. w Grodzisku Dolnym, na której zaprezentowano Kapę Sobieskiego sprowadzoną z chełmżyńskiej konkatedry. Kapa była ozdobnym nakryciem konia wezyra Kara Mustafy, głównodowodzącego wojskami tureckimi pod Wiedniem w 1683 r. Stała się łupem wojennym zdobytym przez króla Jana III Sobieskiego.

Następnie 40 oddziałów wraz z orkiestrami przemaszerowało do Grodziska Górnego na stadion miejscowej Grodziszczanki, gdzie odbyła się część oficjalna oraz widowiskowy pokaz musztry. Wzdłuż ponad kilometrowej trasy gromadziły się tłumy podziwiając niezwykłe stroje przybyłych oddziałów

Organizatorzy, tego szczególnego wydarzenia były Ośrodek Kultury w Grodzisku Dolnym, Gmina Grodzisko Dolne i Wojewódzki Dom Kultury w Rzeszowie. Na uroczystościach nie zabrakło najwyższych władz samorządowych oraz parlamentarzystów.

Wszystkich gości powitał gospodarz gminy Jacek Chmura. Następnie głos zabrała wojewoda podkarpacki Teresa Kubas Hul.

- Województwo podkarpackie to region gdzie tradycje sięgające wiele wieków wstecz są pielęgnowane z wielkim zaangażowaniem lokalnej społeczności. Mimo wszechobecnych procesów globalizacyjnych podkarpackie miejscowości pozostają wierne swoim zwyczajom i podczas wielu uroczystości mamy przyjemność podziwiać wspaniałą kulturę ludową. Świat może się zmieniać ale dzięki państwu w okresie Wielkanocy mamy dzięki państwu mamy szansę na chwilę refleksji i symboliczna podróż w przeszłość- powiedziała Teresa Kubas-Hul.

W tegorocznej paradzie udział wzięło 40 jednostek, choć początki parady były o wiele skromne. Pomysłodawcami „Turków”, byli Czesław Drąg instruktor Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie oraz ówczesny dyrektor Ośrodka Kultury w Grodzisku Dolnym Kazimierz Kryla.

- Do dziś mam w pamięci opowiadanie mojego kolegi Krzysztofa Ruszla, który jako etnograf postanowił fenomenalne zjawisko kulturowe i patriotyczno -religijne, jakim są „Turki”. Często z aparatem fotograficznym na motocyklu dojeżdżał do matecznika Turków na ziemi leżajskiej. Będąc obcą nieznaną osobą z aparatem fotograficznym, bywał wręcz odstraszany, słyszał wrogie pomruki od tubylców, którzy uważali go za agenta bezpieki. Były to lata 60 i komuna zwalczała wszelkie przejawy życia religijnego, jak choćby cieszące się dużą sympatią Turki. Niejednokrotnie musiał pokornie opuszczać ów teren, unikając ostrej reakcji tłumu wiernych - opowiada Czesław Drąg.

W kolejnych latach wspominany Krzysztof Ruszel już jako kierownik Muzeum Etnograficznego im. Franciszka Kotuli był szanowany przez mieszkańców tamtych terenów za wnikliwe opisywanie i dokumentowanie tej niezwykłej tradycji.

- Gdy pierwszy raz zobaczyłem barwne oddziały straży grobowych w Grodzisku Dolnym, to wprost oniemiałem z zachwytu. Coś mi podpowiedziało, żeby te wspaniałe popisy musztrowe i marszowe przy dźwiękach orkiestry dętej, wyraziście pokazać nie tylko lokalnej społeczności. Przystał na to ówczesny dyrektor (OK ) Kazimierz Kryla. Po roku ustalania szczegółów wśród ościennych grup trzymających uroczystą wartę przy Grobie Pańskim udało się nam w tydzień po Wielkanocy zaprezentować 6 oddziałów i 3 orkiestry - wspomina Czesław Drąg.

Parada odbywa się zawsze po Wielkanocy, ponieważ podczas Triduom Paschalnego Turki trzymają straż oraz biorą udział w procesjach rezurekcyjnych w swoich macierzystych parafiach. Co ciekawe, straż przy grobie Turki sprawują w strojach żałobnych i dopiero na procesję rezurekcyjną zakładają paradne ubrania.

- Na pierwszą paradę przyszło dużo ludzi spoza grodziskiej gminy. Wszystko wtedy odbywało się zgrzebnie, bez obecnego szerokiego sztafażu organizacyjnego. Będąc wtedy głównym instruktorem WDK, pomagałem w przygotowaniach do następnych edycji imprezy. Dodatkową atrakcją były popisy marszowe i układy choreograficzne Dziewczęcej Orkiestry Szałamaistek działających przy WDK -u, które otwierały „Parady Turków” - opowiada Czesław Drąg.

Od 1995 roku oddziały biorące udział w paradach otrzymują pamiątkowe patery wykonane przez miejscowych artystów. Wrogiem imprezy są opady deszczu i śniegu choć według relacji Czesława Drąga i one nie były w stanie wystraszyć uczestników parady.

-Wszelkie opady oznaczają zagrożenie zniszczeniem, misternie wykonanych ozdób i przybrań dekorujących tureckie umundurowanie. Dobrze, że rozentuzjazmowana dzieciarnia na widok kolumny marszowej straży grobowych krzyczy na całe gardło „Turki idą”. Mam potężna satysfakcje, iż na 30 zorganizowanych parad, 28 z nich poprowadziłem jako konferansjer. Bywały to maratony wielogodzinne na żywo. Znam też wielu starszych dowódców, komendantów tej wspaniałej, paramilitarnej braci. Oni chyba też mnie szanują, co jest miodem kojącym moje senioralne serce -uśmiecha się Czesław Drąg obecnie emerytowany instruktor WDK.

Pana Czesława nie mogło zabraknąć na tegorocznych „Turkach”. Z typową dla siebie estymą potrafił wspomnieć o każdym oddziale biorącym udział w paradzie.

Turki z Grodziska Dolnego zostały wpisane na listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Impreza jest znana w cały kraju, w tym roku do Grodziska Dolnego zjechały grupy między innymi z Kalisza i Jeleniej Góry.

-Jesteśmy parafialną grupą, ponieważ na pomysł jej założenia wpadł nasz proboszcz. Nasze stroje wywodzą się od Piechoty wybranieckiej (rodzaj oddziałów wojskowych w Rzeczypospolitej, do której rekrutowani byli jedynie chłopi ). Nasze stroje są rzadko spotykane i nie wiem czy jakaś straż grobowa ma podobne. Działamy w parafii Kalisz-Winiary (woj. Wielkopolskie), Stroje uszyła nam parafianka. Po raz drugi bierzemy udział w Turkach i wrażenia są świetne. Bardzo fajny pomysł na spędzenie wolnego czasu i poznanie nowych ludzi o podobnej pasji -mówi Tomasz Karpisiewicz komendant Turków z Kalisza.

Spotkaliśmy też członków oddziału z Majdanu Zbydniowskiego w gm. Zaleszany, którzy po raz kolejny uczestniczyli w Turkach.

-Trzeci raz jestem na paradzie i bardzo mnie to cieszy. Nasza grupa jest dość liczna, przygotowanie strojów wymaga trochę trudu, ale warto tutaj być -mówi Mariusz Piwowar z Majdanu Zbydniowskiego.

Niewątpliwym rekordzistą jeśli chodzi o udział w Turkach, jest Stanisław Czerwonka prezes stowarzyszenia „Turki Grodziskie” oraz komendant oddziału Grodzisko Górne.

-Za Turka chodzę już 43 lata, kiedy jeszcze szerzej nikt o tym nie słyszała. Gdy pierwszy raz szedłem to miałem 15 lat. Już 29 lat jestem starszym lub komendantem. Człowiek dostawał pawera, wtedy nie było telefonów internetu ani wielu rzeczy, do których można byłoby tę miejscową młodzież do czegoś zachęcić. Gdy szły Turki to za nimi biegła hurma dzieci w wieku 10-12 lat, których przyciągała ta formacja. Nie było możliwości takiej jak dzisiaj, że stroje można pozyskać z projektu, tylko każdy musiał sam się umundurować, wtedy stroje szyły, babcie ciotki, i rodzina. Obecnie nasz oddział liczy 32 osoby i musztrowanie ćwiczymy już od pierwszej niedzieli Wielkiego Postu -mówi Stanisław Czerwonka.

Obecnie Turki to organizacyjno -logistyczne wyzwanie oprócz liczonej w setkach, a nawet tysiącach widowni, do Grodziska Dolnego przyjechało na paradę 40 oddziałów liczących po kilkunastu członków, więc kluczowa jest organizacja i panowanie nad wszystkim, o co troszczy się Gmina i Ośrodek Kultury pod dyrekcją Katarzyny Mach-Wawrzaszek.

-Obecna parada w grodzisku odbywa się po raz 12, ponieważ te imprezy są organizowane również na terenie sąsiednich gmin. Charakter tego wydarzenia jest unikatowy w skali nawet świata. Prezentowane są tutaj oddziały, w szyku wojskowym, mają przeróżne nazwy, i kostiumy. Turki w Grodzisku wywodzą się o legendzie związanej z odsieczą wiedeńską. Pragnę nadmienić, że w Grodzisku Dolnym stoi jedyny na świecie postawiony w 2007 roku „Pomnik Turka” jako upamiętnienie zjawiska kulturowego, jakim są „Turki Grodzińskie”-opowiada Katarzyna Mach -Wawrzaszek.