Rodzic rodzicowi wsparciem – pomaganie przez doświadczenie wśród rodziców dzieci w kryzysie psychicznym

Samo nabranie świadomości, że są tacy, którzy „mają podobną sytuację do mnie” oraz gotowość do dzielenia się z innymi i przyjmowania od nich, może być psychicznie uwalniająca, „odkorkowująca”. Oczywiście moja historia zawsze będzie moja, ponieważ to ja ją przeżywam, ale tam, gdzie pojawiają się punkty wspólne, może wyłonić się pewna uniwersalność, na bazie której zawiąże się naturalna wspólnota. Łączyć osoby w grupie może doświadczanie: domowych ucieczek, powtarzających się zachowań ryzykownych, pierwszych kontaktów z systemem opieki psychiatrycznej, prób postawienia pierwszej diagnozy, zawieszenia w prawach ucznia, wejścia w procedury sądowe czy przyznania kuratora.

Pomysł, by osoby o wspólnym doświadczeniu udzielały sobie wzajemnie wsparcia bez pośrednictwa profesjonalistów, ma swoje korzenie w ruchu Anonimowych Alkoholików. W latach 60., gdy popularyzowały się społeczne koncepcje związane z antypsychiatrią oraz zaczęto zwracać uwagę na pozabiologiczne czynniki zaburzeń psychicznych, mogły zacząć powstawać grupy samopomocowe: pacjentów, rodzin pacjentów oraz – jako ich szczególny podtyp – rodziców osób młodych z doświadczeniem kryzysu.

W Polsce jest wiele grup pomagających łączyć się osobom z grup wrażliwych. Najwięcej zdaje się być grup sieciujących samych pacjentów, nieco mniej liczne są te skierowane do członków rodzin i osób bliskich (co może dziwić, bo przecież każdy jeden pacjent ma zwykle kilka bliskich osób). Liczne z tych działań realizowane są przez organizacje pozarządowe takie jak np. Fundację eFkropka w Warszawie, Lubelskie Stowarzyszenie JESTEŚMY czy Stowarzyszenie „Otwórzcie Drzwi” z Krakowa. Poszczególne grupy czy sieci mogą różnić się rolą odgrywaną w nich przez specjalistów z obszaru zdrowia psychicznego (zwykle psychologów lub psychiatrów), jedne mogą być bardziej nastawione na integrację, inne na psychoedukację. W ścisłym sensie samopomocowe są te, w których osoby z danym doświadczeniem spotykają się i wspierają bez udziału profesjonalistów. Naturalną koleją rzeczy jest pojawianie się samopomocowych inicjatyw całkowicie oddolnych nieposiadających umocowania prawnego (np. grupa „Chadziki” zrzeszająca osoby z diagnozą choroby afektywnej dwubiegunowej). W ideę peer-suport wpisuje się też nowy zawód asystenta zdrowienia, czyli osoby z diagnozą choroby psychicznej, która po odpowiednim kursie może rozpocząć pracę kliniczną w Centrum Zdrowia Psychicznego z wykorzystaniem swojego unikatowego doświadczenia.

Niedawno temat został podjęty także przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, które w tym roku ogłosiło 3-letni konkurs „Wolontariat na rzecz wsparcia rówieśniczego w ochronie zdrowia psychicznego dzieci i uczniów”, w ramach którego zwycięska fundacja „Instytut Edukacji Pozytywnej” ma opracować i wdrożyć odpowiedni program. Chociaż można by wymienić kilka rodzimych inicjatyw tworzenia warunków do wsparcia rówieśniczego, to jasny wydaje się brak rozwiązań systemowych, na który konkurs ogłoszony przez MEiN zdaje się odpowiadać.

Niszą w Polsce pozostają natomiast działania samopomocowe i sieciowanie rodziców. Inspirującym przykładem takiej inicjatywy jest Youth Mental Health Project, amerykańska organizacja non-profit nakierowana na dobrostan rodzin i wzmacnianie rozwoju dzieci. Łączenie rodziców z doświadczeniem wychowywania osób młodych z diagnozą psychiatryczną jest jednym z głównych działań YMHP. Zamiast włączać do pracy z rodzinami personel medyczny, YMHP organizuje szkolenia dla rodziców, których zadaniem jest pomaganie w komunikacji wewnątrz grupy samopomocowej.

Jakub Tercz - doktor nauk humanistycznych, prezes Fundacji Otwarte Seminaria Filozoficzno-Psychiatryczne, specjalista ds. partnerstw lokalnych w Mokotowskim Centrum Zdrowia Psychicznego przy Instytucie Psychiatrii i Neurologii.

Dowiedz się więcej na zobaczczlowieka.pl