W powiecie jasielskim odkryto grodziska sprzed 3,5 tys. lat

Kilka tysięcy zabytków wydobytych spod ziemi - to efekt prac wykopaliskowych prowadzonych w dorzeczu Wisłoki i Jasiołki, w miejscowościach Brzezówka oraz Kowalowy. Archeolodzy odkryli tam pradziejowe grodziska z początków epoki brązu.

Wszystko wskazuje na to, że zamieszkiwała je ludność kultury Otomani-Füzesabony, wysoko rozwiniętej cywilizacji, tej samej, która żyła w grodzisku w Trzcinicy nad Ropą, w którego miejscu znajduje się dziś skansen "Karpacka Troja".

Brzezówkę na miejsce sondażowych badań archeolodzy wybrali nieprzypadkowo. Jeszcze w latach 40. Wojciech Murański, nauczyciel, archeolog amator, podczas wycieczki w tamtej okolicy znalazł monety i skorupy naczyń. Notatka na ten temat była przechowywana w archiwum Muzeum Podkarpackiego w Krośnie, ale nikt nie przywiązywał wagi do tego znaleziska.

Dopiero niedawno, gdy pojawiły się mapy lidarowe - czyli oparte na skanowaniu terenu z samolotu - naukowcy dostali do ręki świetne narzędzie, dzięki któremu mogli bliżej przyjrzeć się interesującym ich lokalizacjom. Jeden z archeologów zauważył na zdjęciu, że w Brzezówce znajdują się wały, które mogą sugerować istnienie grodziska.

- Za namową prof. Michała Parczewskiego rozpoczęliśmy tam prace - mówi Jan Gancarski, dyrektor Muzeum Podkarpackiego w Krośnie. - Założyliśmy trzy sondażowe wykopy. Dało to fantastyczne efekty. Okazało się, że w miejscu tym stała ogromna osada, którą możemy datować na początek epoki brązu.

Gród nad Jasiołką składał się z majdanu i dwóch podgrodzi, chroniły go dwa lub trzy wały i rów. Całe założenie obronne zajmowało powierzchnię ponad 2 ha. Najstarszy wał miał ponad 3 metry szerokości i kilka metrów wysokości.

- Wielkie ilości ziemi, przepalonej na mocno czerwony kolor, z odciskami masywnych drewnianych belek i pni z konstrukcji wału, świadczą o tym, że dotknął tę osadę ogromny pożar. Ogień musiał wytworzyć temperaturę ponad 1000 st. C, ponieważ polepa w wielu miejscach jest zeszkliwiona, z czym spotykamy się niezwykle rzadko - opowiada Gancarski.

Jan Gancarski i Paweł Madej, kierownik skansenu archeologicznego Karpacka Troja w Trzcinicy, spacerując po lesie natrafili na jeszcze jedno grodzisko, na cyplu nad doliną rzeki Wisłoki, na granicy miejscowości Kowalowy i Krajowice. Jest nieco mniejsze, zajmuje powierzchnię 1 ha.

- Tam jeszcze nie przeprowadziliśmy systematycznych badań, ale ponieważ wał grodu przecinała leśna droga, to za przyzwoleniem leśników odsłoniliśmy jego profil. Odkryte tam fragmenty ceramiki wskazują, że także mamy do czynienia z osadą z epoki brązu. I ten gródek również strawił ogień, pożar wybuchał co najmniej dwukrotnie - dodaje Gancarski.

Badacze twierdzą, że ludność kultury Otomani-Füzesabony - wielka cywilizacja epoki brązu - to fenomen w skali pradziejów.

Mieli znakomitą gospodarkę, rolnictwo, hodowlę, prezentowali bardzo wysoki poziom w dziedzinie obróbki metali. Zajmowali się nawet handlem bałtyckim bursztynem transportując go do Troi i Myken. Była to najlepiej rozwinięta cywilizacja poza obszarem Morza Śródziemnego. Zajmowała ogromne terytorium: dzisiejszą Słowację, Rumunię, Węgry i południową Polskę.

Ludność ta była także wyjątkowa ze względu na wzrost. Odkryte w grobach szkielety świadczą, że jej przedstawiciele mieli 190 - 205 centymetrów wzrostu. - Można powiedzieć, że "Karpacką Troję" zbudowali giganci - twierdzi Jan Gancarski.