Nasz Patronat. Ceramiczne rzeźby Genowefy Nowak. Wernisaż już w piątek

Genowefa Nowak (1927-1981), rzeźbiarka i pedagog, pochodziła z podrzeszowskiej Terliczki. Wychowała się w wielkiej biedzie. Brak odpowiedniego ubrania spowodował, że nie mogła normalnie uczęszczać do szkoły. Do 1939 roku z wielkim trudem ukończyła cztery klasy Szkoły Powszechnej. W czasie wojny wychowywała się bez rodziców. Nie chodziła do szkoły (zajmowała się młodszym bratem), a jedynie przez rok brała udział w tajnym nauczaniu w sąsiednim Łukawcu. Po wojnie trafiła do domu dziecka w Rzeszowie. Trudna sytuacja zahartowała ją – dzięki twardemu charakterowi ukończyła liceum plastyczne w Krakowie, a następnie studia z rzeźby na tamtejszej ASP. W latach 1958-1977, do czasu przejścia na rentę z powodu stanu zdrowia, uczyła rzeźby i rysunku w liceum plastycznym w Nowym Wiśniczu.

Tworzyła główne rzeźby ceramiczne. Jako rzeźbiarka miała na swoim koncie wystawy indywidualne (m.in. w 1969 r. w rzeszowskim BWA) i udział w wystawach zbiorowych, krajowych i zagranicznych. Jej 75-centymetrowa drewniana rzeźba „Rażeni napalmem” zdobyła prestiżowy tytuł Rzeźby Roku’68 w Krakowie. Choć w jej twórczości było wiele elementów religijnych, nie dała się zaszufladkować jako artysta religijny. Jej twórczość miała szerszy, humanistyczny charakter. Stanowiła swoisty manifest, protest przeciwko wojnie, złu, krzywdzie człowieka.

Była nauczycielką charyzmatyczną, Nie kokietowała uczniów, nie chciała się nikomu przypodobać na siłę. Lecz nie była także schematycznym belfrem, który straszy uwagami, obniżeniem stopnia czy dyrekcją. Uczniowie potrafili to dostrzec i docenić, że stawiała im wymagania, bo ich kochała. Często powtarzali, że „była dla nich jak matka”. Mieli do niej – zwłaszcza dziewczęta – takie zaufanie, że zwierzali się z problemów rodzinnych, zdrowotnych, nawet sercowych. O konferencjach pedagogicznych, podczas których walczyła jak lwica o każdego ucznia, krążą w Wiśniczu legendy.

Była też społeczniczką i harcerką. Jej harcerze wzięli udział w Operacjach: „Bieszczady 40” i „1001 Frombork”. W Bieszczadach wykonywali m.in. panoramy i freski w szkołach w Ustrzykach Dolnych i Ustjanowej, tablice informacyjne Bieszczadzkiego Parku Narodowego, a także drobne pamiątki z Bieszczadów i z Operacji.

Genowefa Nowak nie mówiła głośno o wartościach patriotycznych, ona je urzeczywistniała praktycznie – częstym tematem ćwiczeń rzeźbiarskich na prowadzonych przez nią zajęciach były postacie polskich królów, uczonych czy wojów, co pokazywało jej uwrażliwienie na polską historię. Jedną z form aktywności drużyny, a później szczepu harcerskiego w wiśnickim plastyku, który prowadziła, były ogniska mające formę gawędy, najczęściej na tematy historyczno-patriotyczne. Drużyna zaopiekowała się pomnikiem na cześć powstańców styczniowych w Nowym Wiśniczu. Dokumentowała i ratowała macewy z tamtejszego cmentarza żydowskiego, wywożone i celowo niszczone.

Jeżeli o klasie nauczyciela świadczą jego uczniowie, to ci dają o Genowefie Nowak jak najlepsze świadectwo. Jest wśród nich wielu wybitnych rzeźbiarzy, z profesorami krakowskiej ASP Czesławem Dźwigajem i Józefem Murzynem, Adamem Pociechą z Katowic i niedawno zmarłym Kazimierzem Świerczewskim z Uniwersytetu Rzeszowskiego na czele. O jej wielkości jako pedagoga świadczy fakt, że jej byli uczniowie, ponad 40 lat po jej śmierci, spotykają się co roku na zlotach, podczas których kultywują pamięć o swojej ukochanej profesorce.

Prof. Józef Murzyn nazwał swoją nauczycielkę „nieznaną gwiazdą wartą odkrycia”. Mam nadzieję, że ta wystawa pomoże zwiedzającym odkryć niezwykłą osobowość dziewczyny z Terliczki, która wyszła w świat i osiągnęła sukces.

Genowefa Nowak jest honorową obywatelką Fromborka i Nowego Wiśnicza.

Wystawa będzie czynna do 20 kwietnia: od poniedziałku do piątku w godz. 8-18, w soboty 9-13.