Naukowcy z Uniwersytetu Rzeszowskiego i Ukrainy: Przez wojnę mogą wyginąć ssaki morskie Morza Czarnego

Zespół badawczy stanowili zoolodzy z Uniwersytetu Rzeszowskiego: dr hab. Ewa Węgrzyn, prof. UR, dr hab. Konrad Leniowski, prof. UR i dr Natalia Tańska oraz naukowcy z Ukrainy: dr Ivan Rusev, mgr Iryna Miedviedieva i dr Aleksander Kagalo.

- Najnowsze wyniki naszego projektu naukowego dostarczyły dowodów, że rosyjska agresja na Ukrainę, obejmująca działania militarne na Morzu Czarnym, jest przyczyną masowego wymierania delfinów i morświnów - przedstawiają badacze. - Ostrożne szacunki wynikające z przeprowadzonych badań wskazują, że przez zaledwie trzy miesiące wojny wymarło około 20 procent czarnomorskiej populacji waleni. W dłużej perspektywie może to doprowadzić do całkowitego unicestwienia tych wyjątkowych ssaków morskich w Morzu Czarnym.

Co zdecydowało o podjęciu badań o wpływie wojny w Ukrainie na delfiny?

- Chcieliśmy nagłośnić fakt, że dzikie zwierzęta, w szczególności delfiny, są ofiarami wojny nie mniej niż ludzie - tłumaczą. - Skala cierpienia zwierząt podczas wojny jest ogromna, ale z kilku powodów fakty te pozostają nieznane. Po pierwsze, los innych istot często jest przyćmiony przez tragedię ludzi. Po drugie, prowadzanie badań naukowych podczas wojny jest niezwykle trudne. I po trzecie, nawet w czasach pokoju monitorowanie śmiertelności niektórych gatunków nie należy do łatwych zadań, tym bardziej nie jest jasne, co się z nimi dzieje podczas wojny.

Dodają, że jeden ze współautorów ich artykułu (ukazał się w czasopiśmie Biology Letters pt. „The use of social media in assessing the impact of war on cetaceans”) Ivan Rusev mieszka i prowadzi badania na wybrzeżu Morza Czarnego jako pracownik naukowy Parku Narodowego Tuzliwskie Limany.

- Po wybuchu wojny zauważył wzrost liczby martwych delfinów wyrzuconych na brzeg. Otrzymywał również podobne doniesienia z innych krajów w basenie Morza Czarnego. Te raporty były dla nas niepokojące, ponieważ wszystkie gatunki waleni zamieszkujące Morze Czarne - morświn zwyczajny, delfin butlonosy i delfin zwyczajny - są wymienione na Czerwonej Liście IUCN zagrożonych.

Za pomocą mediów społecznościowych zebrali dane dotyczące ok. 2500 ciał delfinów i morświnów wyrzuconych na wybrzeże Morza Czarnego podczas 3 miesięcy trwania projektu.

- Ponieważ tylko 6-8 proc. martwych waleni jest wyrzucanych na brzeg (pozostałe opadają na dno), 2500 znalezionych na plażach waleni przekłada się na przybliżoną śmiertelność pomiędzy 37 500 a 48 000 osobników w ciągu zaledwie 3 miesięcy wojny - przedstawiają. - To jest ogromna liczba, która stanowi jedną szóstą do jednej piątej populacji waleni w Morzu Czarnym, liczącej około 253 000 osobników przed wojną. W dłuższej perspektywie trwania działań militarnych na Morzu Czarnym tamtejsze walenie mogą stanąć w obliczu wyginięcia.

Dodają, że porównali wyniki dotyczące śmiertelności waleni w czasie wojny z danymi sprzed wojny. Pokazało to, że śmiertelność waleni podczas działań wojskowych na Morzu Czarnym wzrosła od 8,8 do 14,3 razy w zależności od lokalizacji.

Autorzy badań opisują: - Martwe delfiny i morświny, które zostały wyrzucone na brzeg podczas trwania naszego projektu, posiadały liczne obrażenia odniesione na skutek konfliktu zbrojnego na Morzu Czarnym. Poza obrażeniami ciała wiele osobników było też wychudzonych, co wskazuje na śmierć z powodu głodu i hipotermii. Dzieje się tak na skutek używania przez wojsko sonarów, które uszkadzają część mózgu delfinów niezbędną do nawigacji i polowania (walenie posługują się w tym celu echolokacją). Inne wyrzucone przez morze osobniki miały oznaki choroby dekompresyjnej, prawdopodobnie spowodowanej szybkim wypłynięciem na powierzchnię podczas eksplozji. Niektóre walenie znalezione na plażach były jeszcze żywe, ale tak ciężko ranne, że ich ratunek był niemożliwy. Niezaprzeczalnie walenie należą do wyjątkowo inteligentnych istot zdolnych odczuwać różnorakie emocje w stopniu podobnym do ludzi. Jest zatem oczywiste, że te czujące istoty ogromnie cierpią, zanim umrą z powodu obrażeń odniesionych podczas konfliktu zbrojnego. Nie ma też wątpliwości, że umierają długie godziny w bólu. Delfiny rozwijają samoświadomość wcześniej niż ludzie, a ich inteligencja dorównuje wielkim małpom, co czyni je drugim najmądrzejszym stworzeniem po ludziach. W tej perspektywie okrucieństwo, jakiego doświadczają z powodu działań wojennych na Morzu Czarnym, wydaje się powodować cierpienie bliskie temu jakie odczuwają ludzkie ofiary wojny.

Wiele delfinów zginęło w wyniku obrażeń bezpośrednio spowodowanych przez eksplozje. Ciągłe eksplozje w Morzu Czarnym były spowodowane między innymi licznymi minami, bitwą morską o Wyspę Węży oraz rosyjskim ostrzałem portu w Odessie i jej okolicach. Inne osobniki straciły życie z powodu choroby dekompresyjnej, ponieważ eksplozje mogą powodować gwałtowne wynurzenie waleni na powierzchnię.

Które gatunki waleni zamieszkujących Morze Czarne są najbardziej zagrożone?

- Wszystkie trzy gatunki ssaków morskich zamieszkujące Morze Czarne - morświn, delfin butlonosy i delfin zwyczajny - są umieszczone na Czerwonej Liście IUCN (International Union for Conservation of Nature) zagrożonych gatunków. Jeden z trzech podgatunków morświna, czyli morświn czarnomorski, jest ograniczony występowaniem do Morza Marmara i Morza Czarnego. W 2019 roku populacja morświna czarnomorskiego została oszacowana na zaledwie 90 970 osobników. Zatem może ona wkrótce stanąć w obliczu wyginięcia.

Przyznają: - Jeśli chodzi o gwałtowne zwiększenie śmiertelności delfinów i morświnów w Morzu Czarnym na skutek rosyjskiej agresji na Ukrainę oraz ogromne cierpienie tych wspaniałych ssaków morskich, to jest to pierwszy projekt, w którym chcielibyśmy się pomylić, co jest dla nas unikalnym uczuciem. Naukowcy zwykle chcą mieć rację, ale tym razem chcielibyśmy się mylić. Dla nas wyniki naszego badania są porażające.