„Upamiętnienie Rodziny Ulmów jest kwestią polskiej racji stanu” [ZDJĘCIA]

24 marca br. przypada 80. rocznica niemieckiego mordu na Rodzinie Ulmów w Markowej. Tego dnia minie również 8 lat od otwarcia tamtejszego Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej. Czy Kancelaria Prezydenta i sam Prezydent włączą się w te obchody?

Tego dnia obchodzimy także Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką – święto państwowe ustanowione w 2018 roku z inicjatywy Prezydenta Andrzeja Dudy. To potwierdzenie, że pan Prezydent przez cały okres swojego urzędowania bardzo angażuje się w tematykę pamięci o Rodzinie Ulmów i, szerzej, o wszystkich Polakach, którzy podczas II wojny światowej ratowali swoich żydowskich współbraci przed zagładą. Tegoroczne obchody 24 marca będą absolutnie wyjątkowe, bo oprócz wymienionych przed chwilą okoliczności, niespełna pół roku temu Józef i Wiktoria Ulmowie oraz ich Dzieci zostali beatyfikowani, a Sejm ustanowił cały rok 2024 rokiem Rodziny Ulmów. Odpowiadając więc bezpośrednio na pytanie: tak, zarówno Prezydent Andrzej Duda, jak i Kancelaria Prezydenta RP włączają się w przygotowanie uroczystości i wydarzenia, jakie w tym miesiącu będą miały miejsce na Podkarpaciu. Upamiętnienie bohaterskiej Rodziny Ulmów jest kwestią polskiej racji stanu. Musimy przypominać rodakom oraz uczyć świat – a w szczególności zachodnią Europę, której niektórzy mieszkańcy mają niestety problemy z pamięcią o faktach – prawdy o niemieckim terrorze podczas okupacji oraz o bohaterskiej postawie Polaków w tamtych strasznych czasach.

Prezydent Andrzej Duda wielokrotnie podkreślał, jak ważnym orężem w walce o prawdę historyczną stało się Muzeum Ulmów. Czy Pani zdaniem wygrywamy tę walkę?

Tu odpowiedź nie jest taka prosta. Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej – bo tak brzmi jego oficjalna, długa nazwa – jest wartościową instytucją propagującą rzetelną wiedzę o tamtych tragicznych wydarzeniach i ich niekiedy zapomnianych bohaterach. Dalej używając słownictwa pana Prezydenta, działania tego muzeum są świetnym zaczynem do walki o prawdę, ale w tej walce nie mogą być jedynym orężem.

To był jeden z powodów, dla których Prezydent Andrzej Duda powołał przed rokiem Komitet ds. Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów. W jego ramach i przy współpracy Kancelarii Prezydenta z wieloma instytucjami, przygotowaliśmy i koordynowaliśmy cały szereg działań opowiadających o Ulmach o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Wśród nich były np. jeżdżąca na trasie do Berlina lokomotywa PKP oklejona grafiką na temat Rodziny Ulmów oraz przygotowany przez IPN program VR – opowieść dziejąca się w wirtualnej rzeczywistości. Zorganizowaliśmy wizyty studyjne trzech grup zagranicznych dziennikarzy, m.in. z USA, Izraela, Włoch, Hiszpanii, którzy na miejscu poznali historię Ulmów i przekazali ją odbiorcom w swoich krajach. Z kolei pasażerowie LOT-u mogli o bohaterskiej rodzinie z Markowej przeczytać po polsku i angielsku w magazynie pokładowym „Kaleidoscope”. Wystawy poświęcone Rodzinie Ulmów objechały nie tylko całą Polskę, ale dotarły też m.in. do Nowego Jorku, Madrytu, Lizbony i Wilna. Powstał telewizyjny film dokumentalny i trwają prace nad kinową fabułą. Mogłabym wymienić jeszcze wiele innych wydarzeń, ale zatrzymam się na dwóch symbolicznych: nadaniu imienia Rodziny Ulmów dworcowi kolejowemu w Łańcucie, co miało miejsce w sierpniu ubiegłego roku, oraz portowi lotniczemu Rzeszów-Jasionka, co wydarzy się w niedzielę 24 marca, w obecności Prezydenta Andrzeja Dudy.

Wspomniała pani o Komitecie ds. Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów. Czy to gremium wciąż działa?

Komitet wciąż działa, patronując np. akcji sadzenia drzew jabłoni upamiętniających Rodzinę Ulmów. Tych drzew rosną już setki - wiele na Podkarpaciu, jedno w ogrodzie Pałacu Prezydenckiego w Warszawie, które zasadzili Pan Prezydent z Małżonką, a w ostatnią środę kolejna jabłoń została posadzona w Ogrodach Watykańskich w Rzymie. Wkrótce drzewka będą sadzone także m.in. w Niemczech, a przy każdym z nich stanie tabliczka informująca o jego szczególnej symbolice. To jedne z wielu elementów, dzięki którym – mam nadzieję – ostatecznie uda nam się przebić z historyczną prawdą.

Sejm ustanowił rok 2024 rokiem Rodziny Ulmów, podkreślając w uchwale, że "Samarytanie z Markowej" stali się symbolem Polaków, którzy oddali życie za pomoc prześladowanym przez Niemców Żydom. Dużym echem odbiła się również beatyfikacja całej Rodziny Ulmów z 10 września 2023 roku. Co w najbliższych latach może lub powinno się stać, by historia Ulmów stała się jeszcze bardziej znana na świecie?

Musimy nadal prowadzić szeroką edukacyjną pracę. Bo tu nie chodzi tylko o Rodzinę Ulmów, to jest szerszy problem. Proszę spojrzeć: cały czas w zachodnich mediach i kulturze funkcjonują „polskie obozy śmierci”. Takie zwroty pojawiają się w artykułach, w filmach. Niedawno Komisja Europejska opublikowała nagranie upamiętniające ofiary Holokaustu, w którym jako jedno z miejsc zagłady podano „Auschwitz Camp, Poland”. Na szczęście po licznych protestach ten film został poprawiony. To często jest efekt braku wiedzy i niestaranności autorów takich relacji. Ale też są w zachodniej Europie i USA tacy, którzy celowo podkreślają rzekomą „polskość” obozów zagłady, które przecież na okupowanych polskich ziemiach zakładali Niemcy. Obecnie w Niemczech rozwija się nawet narracja, że oni sami byli ofiarami. W takim razie nasuwa się pytanie: skoro Niemcy byli ofiarami, to kto był oprawcą? Tej fałszywej narracji, my w imię prawdy historycznej i sprawiedliwości, musimy się ciągle przeciwstawiać. Powinniśmy więc opowiadać i przypominać prawdę o niemieckim terrorze podczas II wojny światowej, a także prawdę o bohaterstwie prawdziwych ofiar, w tym Polaków – i w tym Rodziny Ulmów – którzy z narażeniem własnego życia, i płacąc tę największą cenę, podejmowali śmiertelne ryzyko i pomagali prześladowanym współobywatelom. Józef i Wiktoria Ulmowie z pomocą swoich Dzieci robili to, co przyzwoici ludzie po prostu powinni byli robić - w imię człowieczeństwa, solidarności, miłosierdzia. Dlatego ich historia jest tak ważna nie tylko dla Polaków, ale dla całego świata. Wierzę, że jeśli się nie zatrzymamy, jeśli dalej będziemy pracować i promować prawdę, w końcu przebije się ona do wszystkich.

Czy w niedzielę 24 marca możemy się spodziewać obecności Prezydenta Andrzeja Dudy w Markowej?

Pan Prezydent, jak rok temu i osiem lat temu, na okoliczność ważnych rocznic i wydarzeń organizowanych przez Marszałka Województwa, samorząd i Muzeum weźmie udział w tych uroczystościach. Obecność swoją zapowiedział także prefekt Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych Kardynał Marcello Semeraro. Nie sposób jednak mówić o tych uroczystościach bez podkreślenia niezwykłego zaangażowania samorządu województwa i osobiście Pana Marszałka Władysława Ortyla, Starosty Łańcuckiego Adama Krzysztonia, Wójta Gminy Markowa Mirosława Maca, a także organizacji społecznych oraz pojedynczych osób. Kluczową rolę odegrał oczywiście Arcybiskup Przemyski Adam Szal. Wysiłek tych osób sprawił, że uroczystości beatyfikacyjne miały tak piękny wymiar daleko wykraczający poza granice Polski. I jestem przekonana, że tak się będzie działo nadal.