Wytyczamy politykę klimatyczną dla Podkarpacia

Sejmik Województwa Podkarpackiego przyjął dokument „Wojewódzki program przeciwdziałania zmianom klimatu i skutkom tych zmian z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii i gospodarki w obiegu zamkniętym”. Prosimy przybliżyć naszym Czytelnikom temat oraz prosimy o wyjaśnienie, po co w naszym województwie taki dokument.

Samorząd Województwa w 2022 r. jako własną inicjatywę podjął działania zmierzające do opracowania regionalnej strategii klimatycznej - dokumentu „Wojewódzki Program przeciwdziałania zmianom klimatu i skutkom tych zmian z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii i gospodarki w obiegu zamkniętym”. Dokument ten wytyczy politykę klimatyczną dla Samorządu Województwa Podkarpackiego, która ukierunkowana będzie na osiągnięcie zarówno celów wynikających z członkostwa Polski w UE jak i celów krajowych i regionalnych. W związku z brakiem podstaw prawnych - brak jest obowiązku do opracowania takiego dokumentu. Jednakże zaistniała potrzeba na sporządzenie Strategii klimatycznej z uwagi na fakt, że przyjęty przez Sejmik w 2014 r. Wojewódzki Program rozwoju OZE dla województwa podkarpackiego był niewystarczający, brakowało w nim odniesienia do zagadnień polityki klimatycznej. Strategia klimatyczna będzie lokalną odpowiedzią na wyznaczone przez Unię Europejską cele ilościowe w zakresie łagodzenia skutków zmian klimatycznych, wskaże działania na rzecz ochrony klimatu, przeciwdziałania zmianom klimatu i skutków tych zmian. Dokument ten będzie również dokumentem pomocniczym przy realizacji zapisów, wynikających z innych ważnych dokumentów, tj.: wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego, programy ochrony powietrza, program ochrony środowiska czy wojewódzki plan gospodarki odpadami. Będzie również służyć przy wyborze projektów do wsparcia środkami unijnymi. Na opracowanie dokumentu Samorząd Województwa otrzymał dofinansowanie ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie.

Jak przedstawia się teraźniejszość i perspektywy OZE na Podkarpaciu?

Odnawialne źródła energii to przyszłość naszego społeczeństwa. Niestety, nie każde źródło budzi zainteresowanie prosumentów. W naszym regionie jak i w innych, największe zainteresowania dotyczy pobierania energii z promieniowania słonecznego - fotowoltaiki. W przypadku innych źródeł, tj.: energii wiatrowej czy wodnej, na terenie województwa podkarpackiego występują problemy związane głównie z ograniczeniami przyrodniczymi oraz możliwością występowania konfliktów społeczno-środowiskowych. Szerzej jest to opisane w Programie OZE, który został przyjęty w 2014 r.

Polityka klimatyczna Samorządu Województwa Podkarpackiego. Jakie są plany?

Ograniczenia społeczno-środowiskowe i obecny stan prawny bardzo utrudniają realizowanie polityki klimatycznej ze względu na brak narzędzi prawnych dla Samorządu Województwa. Problem ten dotyczy wszystkich regionów, co czyni potrzebę wymiany doświadczeń i podjęcia wspólnych działań zmierzających do zmiany przepisów prawa na szczeblu krajowym. Chcemy, aby nasza Strategia była uwzględniana i wpływała na programowanie w innych dokumentach strategicznych, powstających na poziomie regionalnym. Będziemy ją korygować wobec zmieniających się potrzeb regionu jak również zmieniającego się krajowego stanu prawnego. Samorząd Województwa widzi również potrzebę i konieczność zwiększania świadomości energetycznej, co też czyni.

Klimatyczno-energetyczne nowości w naszym województwie: inwestycje, projekty, dofinansowania na ekoprojekty...

W ramach programu regionalnego Fundusze Europejskie dla Podkarpacia 2021-2027 (FEP 2021-2027) zaprogramowano Priorytet 2 Energia i środowisko, na który przewidziano środki UE w wysokości ponad 513 mln euro. W ramach ww. Priorytetu realizowane będą działania z zakresu poprawy efektywności energetycznej gospodarki, duży nacisk położony zostanie też na działania oparte na odnawialnych źródłach energii (OZE). Realizowane będą również inwestycje wodno-ściekowe, jak również w sektorze odpadowym oraz dotyczące ochrony różnorodności biologicznej. Nowym wyzwaniem będą działania inwestycyjne związane ze zmieniającym się klimatem i dostosowaniem do tych zmian, szczególnie w miastach, jak również z przechodzeniem na gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ). Priorytetowym będzie przeciwdziałanie zmianom klimatu zgodnie z tzw. Europejskim Zielonym Ładem, stąd zielona infrastruktura oraz rozwiązania oparte na naturze (nature-based solutions) będą wdrażane we wszystkich celach Polityki Spójności zawartych w FEP 2021-2027. Rozwój OZE, modernizacja energetyczna budynków i poprawa jakości powietrza są w ostatnich latach jednymi z najmocniej wspieranych obszarów inwestycji realizowanych przez sektor publiczny oraz prywatny. Potrzeby finansowe w tych obszarach są jednak na tyle duże, że realizacja tych celów z założenia powinna być wypadkową działań finansowanych z różnych źródeł. W województwie podkarpackim bardzo intensywnie rozwija się energetyka odnawialna i wciąż istnieje znaczny potencjał do jej wzrostu. Wysoki udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni województwa stanowi co prawda pewne ograniczenie dla lokalizacji niektórych instalacji OZE, niemniej instalacje, szczególnie małe nadal mają duży potencjał wzrostu. W ostatnich latach w wyniku udzielanego wsparcia z sukcesem rozwija się energetyka prosumencka w postaci mikroinstalacji fotowoltaicznych. W ich przypadku jednak czynnikiem limitującym rozwój jest wyczerpująca się zdolność sieci do przyjęcia wyprodukowanej energii, stąd koniecznym kierunkiem będzie instalowanie lokalnych magazynów energii i modernizacja sieci dystrybucyjnych dla potrzeb przyłączenia OZE. W perspektywie finansowej 2021-2027 większy nacisk zostanie położony na finansowanie źródeł sterowalnych lub częściowo sterowalnych, tj. instalacji PV zintegrowanych z magazynami energii, biogazowni zintegrowanych z magazynami biogazu, małych elektrociepłowni biomasowych korzystających z lokalnych zasobów biomasy rolniczej i leśnej. Czynnikami decydującymi o największej efektywności wymienionych rozwiązań technologicznych jest duży potencjał w zakresie generowania efektów społeczno-ekonomicznych, znaczenie z punktu widzenia szybkiej i efektywnej transformacji energetycznej, a także niewielkie ryzyko negatywnego wpływu na walory przyrodniczo-krajobrazowe występujące w województwie podkarpackim. W FEP 2021-2027 wyzwaniem będzie wsparcie przedsiębiorstw mających na celu przejście na gospodarkę cyrkularną z uwzględnieniem racjonalnego gospodarowania wodą i energią. W miastach realizowane będą kompleksowe działania na rzecz adaptacji do zmian klimatu, poprzez wdrażanie systemowych rozwiązań z zakresu niebieskiej lub zielonej infrastruktury, takich jak np. zastosowanie elementów zieleni w kształtowaniu miejskich przestrzeni publicznych, m.in. parki kieszonkowe, ogrody deszczowe, zielone dachy i ściany, parklety, ogrody wertykalne, wykorzystanie i powiększanie istniejących systemów naturalnego odprowadzania wód deszczowych i roztopowych (np. rowy i niecki infiltracyjne, muldy trawiaste, studnie chłonne, zbiorniki infiltracyjne) oraz naturalnego retencjonowania wody opadowej poprzez np. muldy chłonne, zielone ściany, zielone przystanki, ogrody deszczowe. Będziemy wspierać działania, które będą sprzyjać zarządzaniu energią.