Zobacz, jakie skarby znajduje się pod ziemią podczas budowy dróg m.in. na Podkarpaciu [ZDJĘCIA]

W ziemi ukryte są ślady historii sięgające wielu tysięcy lat wstecz. Budowa drogi mogłaby doprowadzić do zniszczenia cennych zabytków, dlatego bardzo często wykonywane są ratownicze badania archeologiczne. Konieczność zlecania i finansowania badań archeologicznych przez GDDKiA na terenach planowanych i istniejących dróg krajowych i autostrad wynika z obowiązującego prawa.

- Informacje o zabytkach, czy też dobrach kultury, pojawiają się już na wczesnych etapach przygotowania inwestycji, podczas wielokierunkowych i wieloaspektowych analiz i konsultacji, w które zaangażowani są między innymi wojewódzcy konserwatorzy zabytków. Kompleksowość i kompletność danych uzyskiwanych na etapie przygotowania inwestycji jest istotna z punktu widzenia inwestora. Na ich podstawie można lepiej realizować prace projektowe oraz zaplanować i oszacować koszty oraz czas niezbędnych badań archeologicznych - informuje GDDKiA.

System realizacji badań archeologicznych wykorzystywany w GDDKiA opiera się na tradycyjnym podziale na badania: rozpoznawcze, wykopaliskowe i tzw. nadzory prowadzone już w trakcie prac budowlanych.

Szczególny nacisk kładziony jest na badania rozpoznawcze (tzn. badania powierzchniowe i sondażowe), wykonywane tradycyjnie, lecz wspierane nowoczesnymi metodami. Wykorzystywany jest m.in. laserowy skaning powierzchni (tzw. LiDAR - Light Detection and Ranging), analiza zdjęć lotniczych (lub dostępnych zdjęć satelitarnych), czy też programowe użycie wykrywaczy metali (np. na terenach z utrudnioną obserwacją lub na obszarach pól bitewnych).

W uzasadnionych przypadkach stosuje się również inne rodzaje metod poszukiwawczych, takie jak badanie próbek na podwyższoną obecność fosforu albo badania podwodne z użyciem sonaru.

GDDKiA informuje, że badaniami powierzchniowymi obejmuje się pas planowanej drogi wraz z przylegającym terenem. Rozpoznawcze badania wąskoprzestrzenne, tzw. sondaże, zazwyczaj wykonuje się na powierzchni 1 ara w formie otwartego wykopu. Istnieją różne zastosowania tej metody badań - np. rozpoznanie ograniczone tylko do terenu stanowisk archeologicznych czy też rozpoznawanie wyłącznie miejsca potencjalnego osadnictwa pradziejowego. Ich zakres i sposób stosowania zależy każdorazowo od decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków, który następnie otrzymuje wyniki tych badań. Stanowią one podstawę do określenia lokalizacji i zasięgu kolejnych badań, tym razem wykopaliskowych.

Ostatni etap prac archeologicznych, z którym mamy do czynienia podczas realizacji inwestycji drogowych, to wspominany już nadzór nad robotami ziemnymi. W przypadku odkrycia przez nadzór archeologiczny zabytku ruchomego lub nieruchomego, właściwy miejscowo wojewódzki konserwator zabytków, po oględzinach, w drodze decyzji wstrzymuje roboty budowlane i nakazuje wykonanie ratowniczych badań wykopaliskowych na wskazanym terenie. Odkryte przez nadzór stanowiska archeologiczne i związane z nimi przestoje prac budowlanych mają istotny wpływ na realizację inwestycji. Ten etap prac archeologicznych może generować najwięcej wydatków dla inwestora. Wynika to nie tyle z samej wartości badań, ale z wysokości roszczeń firm budowlanych.

Badania archeologiczne w trakcie przygotowania inwestycji drogowej to również odkrywanie dóbr współczesnej kultury takich jak: zapomniane, porzucone i niszczejące cmentarzyska, mogiły wojenne, mogiły i pochówki pod przydrożnymi krzyżami i kapliczkami, archeologia industrialna, fortyfikacje polowe, obozy jenieckie, pola bitew gęsto rozsiane na terenie Polski.

- W ciągu ostatnich dwudziestu lat na inwestycjach drogowych finansowanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad odkryto i przebadano tysiące stanowisk archeologicznych. Wśród nich były takie, które zmieniły nasze wyobrażenie o przeszłości, a ich wartość naukowa i poznawcza jest wyjątkowa. Nawet stanowiska pozornie ubogie, które dawniej nie cieszyły się zainteresowaniem naukowców, obecnie - badane na inwestycjach GDDKiA przynoszą znaczne korzyści naukowe - informuje GDDKiA.

Zupełnie wyjątkowym w skali historii Polski jest stanowisko w miejscowości Bodzia (na Kujawach), na którym odkryto pozostałości cmentarzyska elit państwa wczesnopiastowskiego. Warto również wymienić inne interesujące odkrycia. W miejscowościach Domasław oraz Dunino (oba na Dolnym Śląsku), odkryto bardzo bogato wyposażone groby datowane na wczesny okres epoki żelaza. Ponadto w miejscowości Wtórek (w Wielkopolsce) odkryto skarby monet rzymskich ukryte na terenie dawnej osady mieszkalnej.

Podczas prac archeologicznych na budowie odcinka drogi ekspresowej S19 Podgórze-Kamień odkryto 115 grobów szkieletowych. Fachowcy natrafili m.in. na groby z ludzkimi szczątkami znajdujące się na terenie Gór Kościelnych, pasma wzniesień w Jeżowem, gdzie w roku 1604 został erygowany pierwszy kościół parafialny.

W mazowieckich miejscowościach Krze Duże oraz Nagoszewie przebadano niezwykle dobrze zachowane pozostałości wsi z okresu średniowiecza i wczesnej nowożytności.

Podczas budowy S8 na odcinku Paszków - Przeszkoda odkryto szczątki ludzkie na posesji kościoła pw. św. Klemensa w Nadarzynie. Archeolodzy odkryli, ekshumowali i zabezpieczyli szczątki ok. 3000 osób. Szacuje się, że odkryty fragment cmentarza przykościelnego funkcjonował od XVII do początku XIX wieku.

Z kolei w trakcie budowy S17 na odcinku Skrudki - Kurów Zachód przebadano plac bitwy pod Żyrzynem stoczonej z rosyjskim odziałem przez uczestników Powstania Styczniowego. Odkryto nie tylko pozostałości po stoczonej bitwie, ale także zbiorową mogiłę ok. 80 żołnierzy armii carskiej. Po ekshumacji szczątki pokonanych żołnierzy spoczęły na cmentarzu w Baranowie, tym samym na którym niemal 155 lat temu pochowano czternastu powstańców styczniowych z oddziałów dowodzonych przez pułkownika Michała Heydenreich’a „Kruk”, którzy zginęli w trakcie bitwy lub na skutek odniesionych w niej ran.

W Wiązownie pod Warszawą, także przy budowie S17, okryto pozostałości umocnień obronnych wykorzystywanych podczas dwóch wojen światowych oraz podczas Bitwy Warszawskiej z 1920 roku.

Zobacz, co archeolodzy z Rzeszowa odkryli na terenie nieistniejącej już wsi Łupków [WIDEO]