Dieta w rekonwalescencji: te mity mogą przeszkadzać w powrocie do zdrowia! Dietetyk radzi, co powinien jeść pacjent po chorobie lub operacji

Jakie przekonania na temat diety dla rekonwalescenta są niezgodne z wiedzą medyczną i mogą wpływać niekorzystnie na stan jego zdrowia?

W internecie możemy znaleźć wiele różnych, często wykluczających się porad na temat tego, jak odżywiać się w tym wrażliwym okresie. Przykładem są diety oczyszczające (tzw. detoks), które mają rzekomo przyspieszyć regenerację organizmu. Tymczasem tak, jak każdy jadłospis z założenia zubożony o istotne składniki odżywcze (np. oparty wyłącznie na owocach i warzywach), nie dostarczy on organizmowi wystarczającej liczby kalorii, a może przyczynić się do niedożywienia i w efekcie pogorszyć stan zdrowia rekonwalescenta – mówi Karolina Łukaszewicz-Marszał – dietetyczka kliniczna, wykładowczyni akademicka, ekspertka programów edukacyjnych Fundacji Nutricia.

Drugą kwestią jest mylne przekonanie, że nic, co zdrowe, nie może zaszkodzić. O ile w diecie osób będących w pełni sił nie powinno zabraknąć najbardziej wartościowych produktów spożywczych, takich jak błonnik pokarmowy, nasiona roślin strączkowych czy warzywa kapustne, o tyle ich obecność w diecie rekonwalescenta nie zawsze jest wskazana – zwłaszcza, jeśli choroba lub zabieg są związane z układem pokarmowym lub pacjent ma trudności z wchłanianiem i trawieniem pokarmu. Wspomniane produkty mogą silnie przyśpieszyć pasaż jelitowy i powodować wzdęcia, co może skutkować bolesnym dyskomfortem.

Trzecim mitem jest przekonanie, że posiłki domowe zawsze są wystarczającym wsparciem. W praktyce mogą one odbiegać od zaleceń żywieniowych, do których chory powinien się dostosować, by wrócić do zdrowia.

Co w takim razie jeść, by organizm nabrał sił po chorobie lub operacji?

Dieta w okresie rekonwalescencji powinna składać się z produktów o wysokiej wartości odżywczej, niskim stopniu przetworzenia, często też posiłki powinny być łatwostrawne. Dużo lepszym pomysłem na obiad będzie więc ryba morska gotowana na parze z kaszą jaglaną i warzywami niż zupa zrobiona z samych warzyw, która niezaprzeczalnie jest wartościowa, ale nie dostarcza wszystkich cennych w tym okresie składników, takich jak wielonienasycone kwasy tłuszczowe czy białko. To ostatnie jest bardzo ważnym składnikiem odżywczym w diecie rekonwalescenta.

Dobrym źródłem białka są ryby, jaja i drób. Białko stanowi podstawowy budulec organizmu, umożliwia regenerację i jest niezbędne dla prawidłowej pracy układu odpornościowego. Pacjenci po udarze mózgu, po operacji czy z chorobą nowotworową, powinni zjadać dziennie ok. 1,5 g białka na 1 kg masy ciała (w przypadku osoby ważącej 70 kg jest to 105 g, co odpowiada ok. 14 jajkom). Jest to niemal dwa razy większe zapotrzebowanie na białko niż u osób zdrowych.

Jak taki sposób żywienia przekłada się na stan pacjenta?

Z badań wynika, że poprawa stanu odżywienia zmniejsza o jedną piątą ilość powikłań (infekcji, utrudnionego gojenia ran), skraca czas pobytu w szpitalu średnio o niemal 4 dni, ogranicza o 30 proc. ryzyko ponownych hospitalizacji, a także poprawia siłę mięśniową i ogólną jakość życia.

Z kolei niedostateczna podaż niezbędnych składników odżywczych może skutkować obniżeniem samopoczucia, spadkiem masy ciała i w efekcie niedożywieniem. Skutki niedożywienia w okresie rekonwalescencji mogą być bardzo poważne.

Niedożywiony pacjent w porównaniu do pacjenta prawidłowo odżywionego ma aż trzykrotnie większe ryzyko rozwoju powikłań pooperacyjnych i wymaga dłuższego okresu rehabilitacji.

Czy problem niedożywienia dotyczy wszystkich chorych w równym stopniu?

Właściwe odżywianie w okresie rekonwalescencji jest szczególnie ważne przede wszystkim u pacjentów z nowotworami, ale również dla tych z chorobami układu pokarmowego czy płuc, którzy są najbardziej narażeni na niedożywienie. Generalnie problem dotyczy bardzo szerokiej grupy chorych. Jego bezpośrednią przyczyną jest brak apetytu, ale również różne dolegliwości związane przyjmowaniem pokarmów, trudności z przełykaniem lub zmiana odczuwania smaku, na co wpływ mogą mieć stosowane leki.

A co, jeśli pacjent nie ma apetytu lub zwraca wszystko, co uda mu się zjeść?

W takiej sytuacji dostarczenie niezbędnych ilości wszystkich składników odżywczych poprzez tradycyjną dietę może być utrudnione. Warto wówczas skonsultować z lekarzem zastosowanie preparatów żywienia medycznego. Ich podstawową zaletą jest fakt, że mają wysoką wartość odżywczą, tzn. w niewielkiej objętości zawierają dużą ilość białka i innych kluczowych składników odżywczych.

Produkty takie zaleca się również osobom po hospitalizacji, np. z powodu zakażenia koronawirusem. Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (ESPEN) z 2020 roku żywienie medyczne powinno być stosowane, gdy nie jest możliwe zaspokojenie potrzeb żywieniowych pacjentów z COVID-19 za pomocą tradycyjnej diety.

Aby przyniosły efekt, preparaty żywienia medycznego powinny być stosowane regularnie, codziennie, często nawet przez kilka tygodni. Krytycznie chorzy, tacy jak pacjenci opuszczający oddział intensywnej terapii, mogą wymagać wsparcia żywieniowego nawet przez 6 miesięcy po wypisie za szpitala.