Niezwykłe odkrycie archeologów w Jaśle. Znaleźli Koci Zamek z XV wieku

W centrum Jasła dobiegają końca prace archeologów z Muzeum Podkarpackiego w Krośnie.

- Znaleźliśmy pozostałości po dworze obronnym, który funkcjonował w tym miejscu., tzw. Kocim Zamku - mówi Piotr Szmyd, archeolog z Muzeum Podkarpackiego w Krośnie. - Widoczne są piwnice, jak też pozostałości po dworze obronnym, a także to, czego pierwotnie się spodziewaliśmy, czyli mur będący pozostałością po synagodze. Gmina żydowska, która kupiła ten teren wykorzystała prawdopodobnie zarówno budulec jak i ścianę działową muru obronnego budując mur fundamentowy - podkreśla Szmyd.

Znaleziono też fragmenty ceramiki i kilka monet, które zostaną zbadane przez archeologów.

Wstępnie oceniono, że odkryte ślady dworu pochodzą z XV lub XVI wieku.

- Ale po dokładnych badaniach może się okazać, że datowanie trzeba będzie cofnąć - dodaje Szmyd.

Koci Zamek to, jak dotąd jedyne odkryte miejsce w Jaśle dokumentujące odległą przeszłość miasta. Badaniem jego historii od lat zajmowali się Barbara i Andrzej Bosakowie, historycy sztuki.

- Wygląd budynku nie został uwieczniony na rycinach czy fotografiach, można go odnaleźć w przedstawieniach pokazujących panoramiczne widoki miasta - czytamy w opracowaniu naukowych Bosaków.

Znajdujmy tam też cytowany ze źródeł historycznych opis:

(…) był to ogromny budynek o trzech frontach (…) dużą przestrzeń od ulicy zajmowała stajnia z wozownią, drewutnią, chlewami i kurnikiem (…) Koci Zamek stał na poziomie ulicy i całego miasta, ale od strony zachodniej wznosił się na skarpie.

Koci Zamek, podobnie jak istniejący w Bieczu, mógł pełnić rolę tzw. "Grodu", czyli miejsca sprawowania sądów grodzkich i przechowywania akt. Sto lat temu dwór został sprzedany gminie żydowskiej, jako nienadający się do zamieszkania i rozebrany. Na jego miejsce postawiono synagogę, która z kolei zniszczona została przez Niemców podczas II wojny św.

Prawdopodobnie nazwa wzięła się od odbywających się tam praktyk religijnych kalwinistów. Joachim Lubomirski, pierwszy starosta jasielski niegrodowy, był wyznawcą kalwinizmu, a Jasło stało się w tym czasie jednym z głównych ośrodków kalwińskiego dystryktu. Starosta użyczał rezydencję swoim współbraciom.

Po zwycięstwie kontrreformacji (w drugiej połowie XVI wieku prąd w Kościele katolickim zwalczający reformację w celu odbudowy własnej potęgi oraz politycznych, gospodarczych i kulturalnych wpływów) innowierców nazywano “kacerzami" lub wyznawcami “kociej wiary". Zamek, w którym odbywały się praktyki religijne kalwinistów nazwano więc kocim.

Koci Zamek znajduje się przy ul. Jagiełły, w miejscu, gdzie stała kiedyś restauracja "Panorama". Na bazie starego, rozbudowanego teraz budynku powstanie galeria handlowa z częścią restauracyjną i tarasem widokowym.

- Trwają rozmowy dotyczące eksponowania części dworu i synagogi z inwestorem - mówi Szmyd. - Nie ma jednak jeszcze ostatecznych uzgodnień.