Szczątki ponad 500 żołnierzy zostaną pochowane na cmentarzu wojennym na Manyłowej w gminie Baligród

Uroczystość powiązana jest z wejściem na szczyt Łysego Wierchu (Manyłowa). Organizowana jest dla upamiętnienia żołnierzy poległych podczas I wojny światowej w Bieszczadach.

Od 2021 roku w gminie Baligród realizowane jest przedsięwzięcie pod nazwą „Góra Manyłowa – zapomniane pole bitwy z 1915 r. Projekt badawczo-edukacyjny upamiętniający żołnierzy wielu narodowości”. Jego uczestnikami są: gmina Baligród, Gminny Ośrodek Kultury w Baligrodzie, Nadleśnictwo Baligród, Fundacja Badań nad Dziedzictwem Kulturowym i Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego „Galicja”.

Projekt bierze nazwę od szczytu, gdzie zimą 1915 r. toczyły się krwawe walki pomiędzy imperium rosyjskim, a cesarstwem austro-węgierskim. Boje trwały od stycznia do końca marca, w bardzo ciężkich warunkach pogodowych. Po obu stronach wzięło w nich udział po kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy. Starcie pociągnęło za sobą straty idące w dziesiątki tysięcy poległych oraz zmarłych z ran i chorób.

Nie wszyscy polegli zostali godnie pochowani. Część spoczęła w prowizorycznych grobach. Jeden z największych masowych pochówków zlokalizowano na górze w głębokim leju po wybuchu.

W 2021 roku podjęto badania archeologiczno-ekshumacyjne na Manyłowej. W tym samym roku wojewoda podkarpacki wydał decyzję zatwierdzającą plan budowy cmentarza. Na szczycie góry powstał cmentarz wojenny, gdzie pochowano szczątki żołnierzy odnajdywane podczas regularnie prowadzonych eksploracji. Część znalezionego wyposażania militarnego została wyeksponowana w Izbie Pamięci w Baligrodzie.

Jak podkreśla Mirosław Mazurek, kierownik badań i archeolog z Fundacji Badań nad Dziedzictwem Kulturowym w zeszłym sezonie przeprowadzono rozpoznanie sondażowe znajdującego się na szczycie wzgórza leja. Potwierdzono w nim istnienie masowego grobu. Tegoroczne prace rozpoczęto 5 września br. Miały one na celu ekshumację szczątków poległych i dokonanie ich ponownego pochówku na cmentarzu wojennym na Manyłowej. Zakończono je pod koniec ubiegłego miesiąca.

W trakcie prac archeolodzy natrafili na bardzo liczne pochówki. Wciąż dokonywana jest analiza antropologiczna szczątków. Podczas eksploracji natrafiono na trzy nieśmiertelniki, które udało się odczytać. Dzięki temu zidentyfikowano z imienia i nazwiska trzech żołnierzy. Byli to: Janos Gabor, Josef Kos oraz Anton Murar. Wszyscy byli narodowości węgierskiej i walczyli w 34 Pułku Piechoty. Licznie odkrywano także zabytki ruchome, ponieważ zmarłych chowano w mundurach, często wraz z przedmiotami osobistymi.

Podczas sobotniej uroczystości zostaną pochowane szczątki ponad 500 żołnierzy. Weźmie w niej udział konsul węgierski oraz rodzina jednego z poległych.

Warto dodać, że w gminie Baligród powstanie ścieżka historyczno-edukacyjna, dzięki której turyści będą mogli poznać krwawą historię tych ziem, a w szczególności historię dramatycznego szturmu na górę Manyłowa.

Jak podkreśla Krzysztof Chytła, dyrektor GOK w Baligrodzie, ze ścieżki będzie można skorzystać w przyszłym roku. Powiedzie ona od Rabego na szczyt Manyłowej, na teren cmentarza. Prace rozpoczną się wiosną przyszłego roku, tak by w czasie wakacji można było przejść oznakowanym szlakiem.

Sobotnia uroczystość rozpocznie się zbiórką o godz. 10. przy wejściu na ścieżkę do kapliczki Synarewo. Na pobliskim parkingu można zostawić auto. Na górę trzeba się będzie udać pieszo. Wędrówka potrwa około godziny.