Odbudowują cmentarz przy ul. Kasztanowej w Przemyślu. Jeden z największych w Twierdzy Przemyśl [ZDJĘCIA]

Przez kilkadziesiąt lat była tutaj łąka, nieużytek. Często miejsce służyło na parking dla samochodów. A spoczywa tutaj prawie 3,5 tys. żołnierzy armii austro-węgierskiej oraz rosyjskiej. Wśród nich 126 żołnierzy Korpusu gen. Bredowa z armii gen. Denikina, jednego z najważniejszych przywódców antybolszewickich sił podczas wojny domowej w Rosji, na początku XX wieku.

- Jeśli się czegoś bardzo pragnie, to wreszcie się to spełnia. Kończy się pierwszy etap odbudowy jednego z największych pod względem liczby pochowanych cmentarza Twierdzy Przemyśl przy ul. Kasztanowej. Na całkowicie zniszczonym w latach 90-tych XX wieku cmentarzu miał w zamyśle ukraińskich nacjonalistów powstać cmentarz UPA. Prace archeologiczne przeprowadzone dwa lata temu potwierdziły istnienie cmentarza. Tym samym rozpoczął się proces odbudowy cmentarza - komentuje Mirosław Majkowski, przewodniczący Związku Gmin Fortecznych Twierdzy Przemyśl.

Jak dodaje M. Majkowski "dzięki przychylności i pomocy finansowej wojewody podkarpackiej Ewy Leniart udało się przeprowadzić część zaplanowanych prac".

- Została jeszcze budowa pomnika, ścieżki, ogrodzenia i tablicy informacyjnej. Do postawienia na dniach jest jeszcze jeden pomnik węgierskiego żołnierza, który w gruzach obok nekropolii odnalazł Maciej Cyga Kozak, a zabezpieczył u siebie Andrzej Zapałowski. Serdeczne podziękowania pragnę złożyć na ręce moich węgierskich przyjaciół, z którymi prowadziliśmy prace archeologiczne, wszystkim wolontariuszom, ekipie Michała Czarnika, członkom PSRH X D.O.K, prezydentowi Przemyśla Wojciechowi Bakunowi. Po kilkudziesięciu latach mają chłopaki wreszcie godne miejsce spoczynku - dodaje M. Majkowski.

Po sąsiedzku znajduje się Ukraiński Cmentarz Wojenny. Przez lata odwiedzających go ludzi zastanawiały pojedyncze, kamienne nagrobki z napisami po węgiersku. To skłoniło pasjonatów do poszukiwań w archiwach, których wynik zadecydował o podjęciu prac archeologicznych. Te wykonano w 2021 roku.

- Na ślad cmentarza natrafiono dzięki współpracy Związku Gmin Fortecznych Twierdzy Przemyśl oraz Instytutu Historii i Muzeum Wojen w Budapeszcie. Kwerenda dokumentów archiwalnych oraz współpraca z historykami z Polski zajmującymi się grobownictwem wojennym, pozwoliła za zlokalizowanie i potwierdzenie istnienia cmentarza wojennego z czasów Wielkiej Wojny w Pikulicach (obecnie część Przemyśla-przyp. red) - w 2021 r. "Nowinom" mówił M. Majkowski.

Skąd taka duża liczba pochowanych w tym miejscu? Kilkanaście lat po zakończeniu I wojny światowej, polskie władze podjęły decyzję o komasacji cmentarzy wojennych z tego okresu. W 1929 r. przeniesiono tutaj ekshumowane szczątki z cmentarzy wojennych spod fortu Iwanowa Góra, fortu Prałkowce, z Krasiczyna, Cykowa i wielu innych miejsc. Przenoszono również szczątki z pojedynczych grobów, których nie brakowało na terenie Twierdzy Przemyśl.

- Gros z tych przenoszonych żołnierzy chowanych były w grobach masowych. Ich personalia znamy, gdyż zachowały się na spisach cmentarzy pierwotnych. Mamy ok. 1,5 tys. ustalonych nazwisk żołnierzy, którzy tutaj spoczywają - mówi Majkowski.