Zaniedbany zabytek w Iwoniczu-Zdroju odzyska blask. „Pamiątka” stanie się atrakcją szlaku spacerowego do Bełkotki [ZDJĘCIA]

Budowla znajduje przy ul. Wincentego Pola, w sąsiedztwie tężni solankowych, na początku szlaku wiodącego do źródła Bełkotka, płynącego na stokach góry Przedziwnej. Jest ono pomnikiem przyrody oraz najstarszym i najsłynniejszym źródłem w Iwoniczu-Zdroju.

Wzdłuż doliny Bełkotki biegnie trakt spacerowy - do samego jej murowanego, ocembrowanego źródełka. Poniżej w miejscu tzw. Małej Bełkotki (źródła charakteryzującego się podobnymi właściwościami do Dużej Bełkotki) w 1855 roku stanął ufundowany przez rodzinę Załuskich pomnik, który jednocześnie stał budowlą hydrotechniczną spiętrzającą wodę źródła dla utrzymania stałego jego poziomu.

- Jaz ten, z umieszczonym centralnie obeliskiem zwany jest Pamiątką. Powstał dla pamięci odkrywcy leczniczych walorów źródła oraz fundatora i założyciela Zakładów Zdrojowych w Iwoniczu-Zdroju, Karola Załuskiego, w 10 rocznicę jego śmierci - mówi Witold Kocaj, burmistrz Iwonicza-Zdroju.

Pierwotnie cały jaz zbudowano z ociosanych bloków piaskowca. W kolejnych latach konstrukcja została zmieniona na żelbetową, podwyższona i wykończona płytami z piaskowca, by nawiązywała do oryginalnego wyglądu. Niezmieniony pozostał sam kamienny obelisk znajdujący się nad upustem wody, z dużym kamiennym progiem wodnym.

Lokalizacja w zalesionym terenie i narażenie na związane z nią warunki zewnętrzne nie sprzyjała dobremu zachowaniu obiektu. Niszczyły go wilgoć i wahania temperatury.

- Dziś nijak nie pasuje wizualnie do dalszej, zrewitalizowanej nie tak dawno części szlaku - przyznaje burmistrz Witold Kocaj.

To ma się zmienić, bo władze gminy postanowiły wyremontować „Pamiątkę” (która w 1973 roku została wpisana do rejestru zabytków) i przywrócić jej dawny blask, by stała się ozdobą popularnej spacerowej trasy. Remont będzie poważny, bo zabytek jest mocno zdegradowany, ma sporo dziur, które doraźnie „łatano” cementem.

- Całą kamienną okładzinę pokrywają obecnie nawarstwienia o charakterze biologicznym, w postaci mchów i porostów. Wlot wody do jazu jest niemal całkowicie zapchany liśćmi, kamieniami i mułem, które blokują swobodny przepływ wody - opisuje burmistrz Kocaj.

Koszt remontu jazu i obelisku gmina szacuje na około 500 tysięcy złotych. Aż 490 tysięcy złotych udało się pozyskać z programu Polski Ład, w ramach funduszy na ochronę zabytków.

- Złożony nas wniosek został uwzględniony w całości, dzięki czemu nasz wkład własny do inwestycji wyniesie zaledwie 10 tysięcy złotych - mówi burmistrz Kocaj.

W ramach remontu „Pamiątka” zostanie oczyszczona z nawarstwień chemicznych i biologicznych, ubytki w piaskowcu uzupełnione. Na tym nie koniec, bo uregulowane i uporządkowanie zostanie górne koryto źródła.

- To poprawi jego przepustowość – tłumaczy burmistrz.

Wypięknieje też otoczenie zabytku i planowanego w tym miejscu stawu – pojawią się elementy małej architektury i ławki. Prace mają potrwać rok.

- Pozostaje cierpliwie czekać na dzień, gdy u wejścia na szlak do Bełkotki powita nas „odmłodzony” dobroczyńca uzdrowiska, hrabia Karol Załuski. To ważna postać, bo jemu Iwonicz-Zdrój w dużej mierze zawdzięcza dzisiejszy kształt i charakter - dodaje burmistrz Kocaj.