Żołnierze Wojska Polskiego po 76 latach spoczęli na cmentarzu w Mościskach

Szczątki żołnierzy przez ostatnie dwa lata były ekshumowane ze zbiorowych mogił z różnych miejsc w okolicach Lwowa. Największą ekshumację przeprowadzono wiosną tego roku koło wsi Dobrostany i Wola Dobrostańska. Od wydobycia do wczorajszego pogrzebu szczątki były przechowywane w polskich kościołach na Ukrainie.

Dzisiejsze uroczystości rozpoczęły się od mszy w rzymskokatolickim kościele diecezjalnym. Odprawił ją metropolita lwowski - ks. abp Mieczysław Mokrzycki. W pogrzebie uczestniczyli przedstawiciele władz polskich i ukraińskich, polskich środowisk kresowych oraz miejscowi Polacy. Był wiceminister obrony narodowej Maciej Janowski, wojewoda podkarpacki Małgorzata Chomycz -Szmigielska oraz polscy i ukraińscy parlamentarzyści. Asystę zapewnili żołnierze z pododdziału reprezentacyjnego Wojska Polskiego i rekonstruktorzy z Przemyśla, Rzeszowa, Sanoka i Dzierżoniowa, którzy w mszy i pogrzebie uczestniczyli w polskich mundurach z 1939 r.

Planowany jest cmentarz dla 500 żołnierzy

- To była bardzo wzruszająca uroczystość. Cieszę się, że ci żołnierze nareszcie zostali godnie pochowani - mówi Mirosław Majkowski, prezes Przemyskiego Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej „X D.O.K.”, który brał udział w pogrzebie, a wiosną tego roku uczestniczył również w ekshumacji w Woli Dobrostańskiej.

Każdy żołnierz został pochowany w osobnej trumnie. Te trafiły do zbiorowych grobów. Nad każdą trumną ustawiono brzozowy krzyż.

Docelowo w Mościskach ma powstać największy na Ukrainie polski cmentarz wojskowy - dla żołnierzy poległych w 1939 r. Według szacunkowych danych, mają w nim zostać pochowane szczątki ok. 500 żołnierzy.

Akcję poszukiwania i ekshumacji mogił polskich żołnierzy w 2014 r. rozpoczęła Fundacja „Wolność i Demokracja”. Projekt „Strażnicy Narodowej Pamięci” był realizowany we współpracy z Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz konsulatem polskim we Lwowie. Duże wsparcie dali pasjonaci historii i archeologii z Polski i Ukrainy.

Udało się zlokalizować miejsca pochówku ok. trzystu żołnierzy.

Zbiorowe tymczasowe mogiły w 1939 r. były wykonywane naprędce, być może przez miejscową ludność. Świadczy o tym m.in. fakt, że ciała układane były warstwami, jedne na drugich. Tak było m.in. w Woli Dobrostańskiej, gdzie ekshumowano najwięcej szczątków, ponad 40 żołnierzy.

Poza drewnianymi krzyżami mogiły nie były oznaczone w żaden trwały sposób. Z tego powodu po latach zanikły bądź zarosły. Nie jest tajemnicą, że w czasach komunistycznych część została celowo zniszczona.

Spośród ponad stu ekshumowanych szczątków udało się zidentyfikować jedynie trzy. Należały m.in. do szer. Józefa Gwoździańskiego, którego rodzina zdecydowała, że pochowany zostanie on w Polsce, w rodzinnym grobowcu. Ponadto do Bernarda Korabiowskiego i Tadeusza Zmelonka. Rodziny dwóch ze zidentyfikowanych żołnierzy brały udział we wczorajszym pogrzebie w Mościskach.

Szli na odsiecz Lwowa, nie zdołali tam dotrzeć

Dlaczego udało się zidentyfikować tak mało szczątków? Dlaczego znaleziono tylko trzy nieśmiertelniki?

- Być może cześć nieśmiertelników w czasie pogrzebu wieszano na drewnianych krzyżach. Z czasem przepadły w ziemi. Jednak zapewne część żołnierzy, naprędce zmobilizowanych, w ogóle nie posiadała identyfikatorów - przypuszcza Majkowski.

Pochowani dzisiaj to żołnierze ze zgrupowania gen. Kazimierza Sosnkowskiego. We wrześniu 1939 r. walczyli z Niemcami w Lasach Janowskich. Chcieli przedrzeć się do Lwowa. Planowali przebić się przez oddziały niemieckie, od zachodu atakujące miasto. Nasi żołnierze nie dali rady.