Po stu latach powstanie żołnierski cmentarz na zboczach Manyłowej w Bieszczadach. Odnaleziono tam szczątki poległych [ZDJĘCIA]

Według różnych danych, w czasie zimowych walk w 1915 roku, na zboczach góry poległy tysiące żołnierzy armii carskiej i austro-węgierskiej. Według historyków na Manyłowej miała miejsce wielka detonacja. W wyniku akcji minerskiej oddziały austro-węgierskie wysadziły rosyjskie pozycje obronne w powietrze, zdobywając tym samym górę.

- Gdy 12 marca 1915 roku po południu oficer dowodzący pracami ziemnymi odpalił minę, wybuch dosłownie "uniósł górę w powietrze". Silnie umocniona pozycja wroga na szczycie Manyłowej została zniszczona, zaś na jej miejscu powstał spory krater. Większość obrońców zginęła, zaś tuż po eksplozji grupa szturmowa c.k. 24 pułku piechoty zdobyła szczyt, biorąc do niewoli sporą grupę jeńców. Historia głosi, że poległych w wyniku wybuchu i walk na szczycie pochowano prowizorycznie w powstałym leju, tworząc w nim bratnią mogiłę - przypomina Ewa Wydrzyńska-Scelina z Nadleśnictwa Baligród.

Poległych chowano w pośpiechu, w zbiorowych i pojedynczych mogiłach na zboczach góry. Przez wiele lat teren tutejszych walk i wydarzenia z I wojny światowej pozostawały w pamięci tylko nielicznych, o czym świadczą zamazane, emaliowane tabliczki z napisem "Nieznany żołnierz 1915 r".

O upamiętnienie ofiar zabiegali od kilku lat społecznicy. Poszukiwaniami na tym terenie zajęli się już jakiś czas temu członkowie Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego "Galicja".

- Znajdowano tu między innymi elementy broni obu armii, klamry od pasów, fragmenty skórzanych ładownic, tzw. bączki z czapek, bagnety, manierki czy saperki i sporo innego wyposażenia używanego przez żołnierzy w tamtym okresie - opowiada Artur Hejnar, wiceprezes Stowarzyszenia.

CZYTAJ TEŻ: Dwa miliony ofiar i wielkie zniszczenia. O tym przypomni Szlak Wielkiej Wojny, tworzony w Bieszczadach i Beskidzie Niskim [ZDJĘCIA]

Prowadzone przez pasjonatów prace pozwoliły ustalić hipotetyczne miejsce podkopu i detonacji, która wstrząsnęła górą. Te ustalenia wymagały jednak weryfikacji podczas specjalistycznych badań.

Instytut Pamięci Narodowej wydał zgodę na przeprowadzenie ekshumacji pięciu mogił. We współpracy Nadleśnictwa Baligród, Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego "Galicja" oraz gminy Baligród działania te zostały podjęte w ub. weekend.

Wstępnie ekshumowano szczątki jednego żołnierza, znanego z imienia i nazwiska oraz szczątki dwóch niezidentyfikowanych.

Na szczycie góry utworzono mogiłę imienną i zbiorową, przez co powstał zaczątek przyszłego cmentarza.

- Już ubiegłym roku Nadleśnictwo Baligród uzyskało decyzję wojewody podkarpackiego zatwierdzającą przedstawiony plan cmentarza i jego budowę. To również początek prac archeologicznych na tym terenie - mówi Edward Marszałek, rzecznik Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie.

- Działania te pozwolą po 106 latach uczcić pamięć poległych i ocalić tamte tragiczne wydarzenia od zapomnienia. Czas działa na niekorzyść i zaciera wszelkie ślady - dodaje Ewa Wydrzyńska-Scelina.

Cmentarz będzie miał wymiar międzynarodowy: w tej okolicy ginęli żołnierze aż dziewięciu narodowości. W planach jest także urządzenie izby pamięci, w której zgromadzone zostaną artefakty związane z wydarzeniami Wielkiej Wojny w rejonie Baligrodu.

ZOBACZ TEŻ: