Romuald Rzeszutek, prezes Fundacji Non Notus: Żołnierze Niezłomni nigdy nie stracili honoru [ROZMOWA]

„Chcieli nas zakopać, nie wiedzieli, że jesteśmy ziarnem” – często powtarzasz te słowa w odniesieniu do Żołnierzy Niezłomnych. Co one oznaczają?
Mimo trudnych lat po wojnie, mimo zbrodni komunistycznych, Żołnierze Niezłomni zwyciężyli. Pamięć o nich, mimo że z trudem przywracana, jest żywa. Pokazali, że warto było podjąć walkę, która wydawała się beznadziejna, i po wojnie zapewne taka była, bo był to początek walki o niepodległą Polskę. Jednak 40 lat komunistycznej propagandy zrobiło swoje i część społeczeństwa, nieuświadomiona, powtarza jeszcze opinie o rzekomym bandytyzmie Żołnierzy Niezłomnych.

Właśnie. Dlaczego komunistyczna propaganda przedstawiała ich jako bandytów?
Komuniści – obok terroru, który stosowali: aresztowań, długoletnich wyroków, konfiskaty mienia itp. – próbowali przekonać społeczeństwo, że Żołnierze Niezłomni to jest świat, który przegrał, ludzie, którzy nie zbudowali nic dobrego. Że II RP należy przekreślić. Kiedy patrzę na filmy dokumentalne z lat 50., widzę, że w pochodach pierwszomajowych uczestniczyły tysiące ludzi. Na ich twarzach było widać entuzjazm, machali czerwonymi flagami… Świadczy to o tym, że duża część społeczeństwa dała się omamić komunistom.

Od wielu lat działasz na rzecz przywrócenia pamięci, szacunku, honoru Żołnierzy Niezłomnych. M.in. poprzez publikacje, ale nie tylko. Z Twojej inicjatywy powstał w Mielcu, odsłonięty w ub. roku, największy w Polsce pomnik Żołnierzy Niezłomnych.
Małe sprostowanie: nie przywracam Żołnierzom Niezłomnym honoru, bo oni go nigdy nie stracili. W przeciwieństwie do tych, którzy ich wyklęli i skazywali na długoletnie więzienia, a nawet karę śmierci. Honoru nie mieliśmy także my jako społeczeństwo, gdyż nie dość skutecznie działaliśmy, skoro w przestrzeni publicznej pojawiają się jeszcze głosy, wynikające zapewne z niewiedzy, których autorzy nie potrafią pogodzić się z tym, że prawda o Żołnierzach Niezłomnych jest inna niż im się wydawało.

Jakie kolejne upamiętnienia planujesz?

Podczas odsłonięcia pomnika w Mielcu mówiłem, że marzy mi się iskra, która – gdy zaskoczy – uruchomi środowiska, które podejmą podobne inicjatywy. Okazuje się, że takie środowiska są. To nie oznacza, że pomniki będą teraz powstawać jak grzyby po deszczu, ale mam nadzieję, że powstają one w takich rejonach, gdzie ich dotąd nie było. W Braniewie ma stanąć piękny monument, który nazwałem Pomnikiem Kresowych Żołnierzy Niezłomnych. Będą na nim cztery figury: ppłk. Macieja Kalenkiewicza ps. „Kotwicz”, któremu w sierpniu ub.r. barbarzyńcy z reżimu Łukaszenki zniszczyli grób na Białorusi; por. Jana Borysewicza ps. „Krysia”; ppor. Henryka Wieliczko ps. „Lufa”, zamordowanego na zamku lubelskim żołnierza 5. Wileńskiej Brygady AK oraz kpt. Gracjana Fróga ps. „Szczerbiec”, pochodzącego z Podkarpacia, który również był w wileńskich strukturach AK. Zesłany na Syberię, powrócił i komuniści zamordowali go w 1951 r. w więzieniu mokotowskim. Perspektywa ukończenia tego pomnika to ok. 2 lata. Natomiast w tym roku chcemy doprowadzić do szczęśliwego końca budowy pomników mjr. Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora” w Bełżycach k/Lublina i ppłk. Ludwika Marszałka ps. „Zbroja” w Dębicy.

My czyli kto?

Fundacja Non Notus, którą założyłem w ub. roku, oraz podmioty, które podjęły z nami współpracę. W przypadku Dębicy jest to samorząd miejski i Światowy Związek Żołnierzy AK. W Braniewie - Stowarzyszenie im. Gen. Brygady Bolesława Nieczuja-Ostrowskiego oraz lokalne środowiska patriotyczne, a w Bełżycach – Stowarzyszenie Budowy Pomnika mjr. Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora”. Facebookowa strona Komitetu Budowy Pomnika w Mielcu zamieniła się w stronę Fundacji Non Notus; są na niej podane numery kont, wpłacając na które można wesprzeć budowy pomników w Braniewie i Dębicy. Pomnik w Bełżycach będzie finansowany siłami lokalnymi, więc zbiórki nie trzeba było ogłaszać.