30. rocznica strajków chłopskich w Ustrzykach Dolnych

Protest rolników, poparty m.in. przez robotników z okolicznych zakładów pracy, był skutkiem tragicznej sytuacji bieszczadzkiego rolnictwa. Mnożyły się nadużycia lokalnej władzy, pieniądze z centrali zamiast na rozwój Bieszczadów szły w dużej mierze na utrzymywanie rządowych ośrodków wypoczynkowych.

Chłopi nie mogli pogodzić się także z pogłębiającą się degradacją wiosek, ograniczaniem inicjatywy i niszczeniem gospodarstw indywidualnych.

"Sprawy nadużyć popełnionych przez władze w okresie wcześniejszym powróciły, znajdując miejsce w postulatach formułowanych przez struktury związkowe ("Solidarność Wiejską - KP). 9 listopada 1980 r. na Sejmiku Bieszczadzkim działacze chłopscy z regionu po raz pierwszy otwarcie poruszyli sprawę ośrodków wypoczynkowych URM. W kolejnych dniach Federacja Robotników, Rolników i Innych Grup Zawodowych Bieszczadów przekazała ją w formie postulatów władzom wojewódzkim w Krośnie. Władze przesłaną petycję jednak zignorowały - pisze Tomasz Bereza z oddziału IPN w Rzeszowie (w artykule zamieszczonym w książce "Bieszczady w Polsce Ludowej 1944-1989").

29 grudnia 1980 r. członkowie wspomnianej Federacji rozpoczęli strajk okupacyjny w sali konferencyjnej Urzędu Miasta w Ustrzykach Dolnych. Przygotowali listę postulatów, wśród nich m.in.: rozliczenia pracowników administracji publicznej i milicjantów winnych nadużyć wobec lokalnej społeczności, zaprzestania represji wobec działaczy NSZZ "Solidarność", przekazania pałacyku Ministerstwa Sprawiedliwości w Olszanicy na dom dziecka i ośrodek zdrowia, zezwolenia na budowę kościoła w Ustrzykach.

W skład komitetu strajkowego weszli m.in.: Antoni Wojnarowicz, Mieczysław Barlewicz, Kazimierz Kołodziński, Józef Sabara, Franciszek Łysyganicz, Antoni Cycoń, Wieńczysław Nowacji, Krystyna Prokop-Kur.

- Sala była pełna rolników, wspierali nas robotnicy i inteligenci - wspominają uczestnicy tamtych wydarzeń. - Byliśmy pełni zapału, zdeterminowani, choć u niektórych rodziły się wątpliwości, czy ten strajk ma sens. Zwłaszcza po informacjach, że władze w Krośnie go lekceważą.
Media też milczały, w sylwestrowym wydaniu Nowin zamieszczono jedynie lakoniczną informację o okupacji urzędu. Nieco dłuższa relacja ukazała się 2 stycznia 1981 r. Tymczasem było coraz goręcej, atmosfera stawała się gęsta, a strajkujący otrzymywali przecieki, że bezpieka szykuje się do siłowego rozwiązania wobec zbuntowanych chłopów.

Ustrzycki strajk szybko zyskał poparcie w innych regionach Polski. 6 stycznia komitet strajkowy w Ustrzykach przekształcił się w Ogólnopolski Komitet Strajkowy Rolników.

"Tego samego dnia do Ustrzyk przybyła delegacja rządowa (…). Przedstawicielom władz przedstawiono (…) listę 23 postulatów. Rychło okazało się, ze komisja nie jest upoważniona do podpisania porozumienia, wobec czego już 8 stycznia negocjacje zostały przerwane" - pisze Tomasz Bereza.
Pacyfikację ustrzyckiego strajku rozpoczęto 12 stycznia przed godziną 19. Milicja otoczyła budynek, do wewnątrz wtargnęli funkcjonariusze po cywilnemu, a potem mundurowi.

Naczelnik miasta Mieczysław Podkowski i prokurator Zygmunt Słabik nakazali strajkującym opuszczenie gmachu. Po czterech godzinach, wśród okrzyków i przepychanek, chłopi wyszli z urzędu śpiewając Rotę i rozdając milicjantom znaczki "Solidarności Wiejskiej".

Strajk nie został jednak rozbity - część rolników kontynuowało go w siedzibie Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSSZ "Solidarność" w Ustrzykach. Tam negocjowali ze stroną rządową, w czym pomagał m.in. Lech Wałęsa. 20 lutego 1981 r. podpisano porozumienie. Rząd, mimo obietnic, zrealizował jedynie niektóre postulaty rolników.